T.C.
BATMAN VALİLİĞİ
ÇEVRE, ŞEHİRCİLİK VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İL MÜDÜRLÜĞÜ

BATMAN İLİ 2022 YILI ÇEVRE DURUM
RAPORU
HAZIRLAYAN:
ÇED VE İZİN ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
BATMAN – 2023

ÖNSÖZ
Çevre; İnsan da dâhil olmak üzere doğadaki bütün canlı ve cansız öğelerle bu öğeler arasındaki karşılıklı
ilişkilerin oluşturulduğu bir bütündür. Hızlı kentleşme, çarpık yapılaşma, arazinin kabiliyet sınıflarına göre
kullanılmayışı, endüstrinin hızla gelişmesi, hızlı nüfus artışı, dünya ekosistemi üzerinde olumsuz etkiler
oluşturmaktadır.
Evsel ve Endüstriyel katı atıklar, sıvı atıklar, hava kirliliği, gürültü kirliliği ve trafik kirliliği gibi olumsuzluklar
hepimizin beden ve ruh sağlığını etkilemektedir. Çevre sorunları bölgesel olmaktan çıkıp ulusal ve hatta
uluslararası sorunlar haline gelmiştir. Sağlıklı bir çevre ve yaşam kalitesi yüksek bir toplum oluşturulmasının
ancak çevre sorunlarının çözülmesi ile mümkün olacağı bugün dünyada kabul görmüş bir gerçektir. Bu nedenle
öncelikle toplumda çevre bilincinin oluşturulması gerekmektedir. Yaşayabileceğimiz başka bir dünyanın
olmadığı gerçeğinden hareketle yaşam alanlarının gitgide azaldığı düşünülürse, çocuklarımızı geleceğe
hazırlarken yaşanabilir bir dünya bırakmak için çevre bilincini de ihmal etmememiz gerekmektedir. Çevre
sorunlarıyla mücadelede ortak katılım ve ortak sorumluluk şarttır. Bedeli fiyatla ifade edilemeyecek çevresel
değerlerin tahrip edilmesini önlemek, bunlara sahip çıkmak, gerekli çabayı sarf etmek ülkemizin geleceği için
en faydalı yatırım olacaktır.
İl Müdürlüğümüz ilimizdeki çevre sorunları ile ilgili olarak ilgili yönetmelikler çerçevesinden ekolojik sistemin
korunması ve iyileştirilmesi her türlü çevre kirliliğinin önlenmesi ilimizin doğal bitki ve hayvan varlığı ile doğal
zenginliklerin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin oluşması için birçok kurum ve kuruluş ile işbirliği
içerisinde çalışmalarını sürdürmektedir. İlimizdeki çevresel bilgilerin yer aldığı bir kaynak olan bu raporun
hazırlanmasında emeği geçen arkadaşlara teşekkür ediyorum.
Muzaffer ÖZKAN
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürü
III
İÇİNDEKİLER
Sayfa
GİRİŞ…………………………………………………………………………………………………………………………………… 1
A. HAVA ……………………………………………………………………………………………………………………………… 4
A.1. HAVA KALİTESİ …………………………………………………………………………………………………………… 4
A.2. HAVA KALİTESİ ÜZERİNE ETKİ EDEN KİRLETİCİLER………………………………………………………… 7
A.3. HAVA KALİTESİNİN KONTROLÜ KONUSUNDAKİ ÇALIŞMALAR ………………………………………….. 9
A.3.1.Temiz Hava Eylem Planları…………………………………………………………………………………………………….. 10
A.4. ÖLÇÜM İSTASYONLARI ……………………………………………………………………………………………….. 11
A.5. ÇEVRESEL GÜRÜLTÜ …………………………………………………………………………………………… 13
A.6. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI ÇERÇEVESİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR ……………………….. 14
A.7. ULAŞIM VE HAREKETLİLİK………………………………………………………………………………………….. 15
A.8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME………………………………………………………………………………………… 16
B. SU VE SU KAYNAKLARI……………………………………………………………………………………………… 18
B.1. İLİN SU KAYNAKLARI VE POTANSİYELİ…………………………………………………………………………. 18
B.1.1. Yüzeysel Sular…………………………………………………………………………………………………….. 18
B.1.1.1. Akarsular……………………………………………………………………………………………………….. 18
B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar……………………………………………………………………………. 18
B.1.2. Yeraltı Suları……………………………………………………………………………………………………….. 19
B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri …………………………………………………………………………………………………………….. 19
B.2. SU KAYNAKLARININ KALİTESİ…………………………………………………………………………………….. 20
B.3. SU KAYNAKLARININ KİRLİLİK DURUMU……………………………………………………………………….. 20
B.3.1. Noktasal kaynaklar ………………………………………………………………………………………………………… 20
B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar…………………………………………………………………………………………………………. 20
B.3.1.2. Evsel Kaynaklar………………………………………………………………………………………………. 20
B.3.2. Yayılı Kaynaklar………………………………………………………………………………………………….. 21
B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar…………………………………………………………………………………………………………….. 21
B.3.2.2. Diğer……………………………………………………………………………………………………………… 22
B.4. DENİZLER ………………………………………………………………………………………………………………… 22
B.5. SEKTÖREL SU KULLANIMLARI VE YAPILAN SU TAHSİSLERİ…………………………………………….. 22
B.5.1. İçme ve Kullanma Suyu…………………………………………………………………………………………………. 22
B.5.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 22
B.5.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 22
B.5.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb………………………….. 23
B.5.2. Sulama ……………………………………………………………………………………………………………….. 23
B.5.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı ……………………………………………………….. 23
B.5.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı….. 23
B.5.3. Endüstriyel Su Temini……………………………………………………………………………………………………. 23
B.5.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı ………………………………………………………………………….. 24
B.5.5. Rekreasyonel Su Kullanımı……………………………………………………………………………………………. 24
IV
İÇİNDEKİLER
Sayfa
B.6. ÇEVRESEL ALTYAPI ……………………………………………………………………………………………………. 24
B.6.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi Hizmetleri…………………………………… 24
B.6.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri…………. 25
B.6.3. Düzenli Depolama Tesislerinde Oluşan Sızıntı Sularının Yönetimi ……………………………….. 26
B.6.4. Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanılması veya Bertarafı ……………………………………………. 26
B.7. TOPRAK KİRLİLİĞİ VE KONTROLÜ………………………………………………………………………………… 26
B.7.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar…………………………………………………………………………….. 26
B.7.2. Arıtma Çamurlarının Bertaraf Yöntemi………………………………………………………………………….. 26
B.7.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin
yapılan çalışmalar……………………………………………………………………………………………………………………. 27
B.7.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği……………………………………………………………. 27
B.8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME………………………………………………………………………………………… 28
C. ATIK……………………………………………………………………………………………………………………………… 30
C.1. BELEDİYE ATIKLARI (KATI ATIK BERTARAF TESİSLERİ)…………………………………………………. 30
C.2. HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARI……………………………………………………….. 31
C.3. SIFIR ATIK YÖNETİMİ …………………………………………………………………………………………………. 32
C.3.1. Eğitimler…………………………………………………………………………………………………………….. 32
C.3.2. Atık Getirme Merkezleri…………………………………………………………………………………………………. 32
C.3.3. Sıfır Atık Belgesi Alan ve Sisteme Geçen Kuruluş Sayısı………………………………………………… 33
C.4. AMBALAJ ATIKLARI……………………………………………………………………………………………………. 34
C.5. TEHLİKELİ ATIKLAR …………………………………………………………………………………………………… 36
C.6. ATIK YAĞLAR ……………………………………………………………………………………………………………. 38
C.7. ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLER ……………………………………………………………………………………. 39
C.8. BİTKİSEL ATIK YAĞLAR ……………………………………………………………………………………………… 39
C.9. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER (ÖTL) …………………………………………………………………… 40
C.10. ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALAR (AEEE)…………………………………………………… 41
C.11. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ ARAÇLAR…………………………………………………………………………….. 41
C.12. TEHLİKESİZ ATIKLAR………………………………………………………………………………………………… 41
C.12.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları ……………………………………………………………………… 43
C.12.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül …………………………………………………………………… 44
C.12.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları…………………………………………………………………………………….. 44
C.13. TIBBİ ATIKLAR…………………………………………………………………………………………………………. 44
C.14. MADEN ATIKLARI …………………………………………………………………………………………………….. 45
C.15. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME………………………………………………………………………………………. 45
Ç. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI ……………………….. 48
Ç.1. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALAR………………………………………………………………………………….. 48
Ç.2. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME………………………………………………………………………………………… 48
V
İÇİNDEKİLER
Sayfa
D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK………………………………………………………….. 49
D.1. FLORA ………………………………………………………………………………………………………………………. 49
D.2. FAUNA………………………………………………………………………………………………………………………. 53
D.3. ORMANLAR, MİLLİ PARKLAR VE TABİAT PARKLARI ………………………………………………………. 61
D.3.1. Ormanlar……………………………………………………………………………………………………………. 62
D.3.2. Milli Parklar……………………………………………………………………………………………………….. 62
D.3.3. Tabiat Parkları ……………………………………………………………………………………………………. 62
D.4. ÇAYIR VE MERA…………………………………………………………………………………………………………. 62
D.5. SULAK ALANLAR……………………………………………………………………………………………………….. 63
D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları………………………………………………………………………… 64
D.6.1. Tabiat Anıtları …………………………………………………………………………………………………….. 64
D.6.2. Tabiata Koruma Alanları ……………………………………………………………………………………… 64
D.6.3. Anıt Ağaçlar………………………………………………………………………………………………………… 64
D.6.4. Özel Çevre Koruma Bilgileri…………………………………………………………………………………. 65
D.6.5. Doğal Sit Alanları………………………………………………………………………………………………… 65
D.7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME………………………………………………………………………………………… 65
E. ARAZİ KULLANIMI …………………………………………………………………………………………………….. 67
E.1. ARAZİ KULLANIM VERİLERİ ………………………………………………………………………………………… 67
E.2. MEKÂNSAL PLANLAMA……………………………………………………………………………………………….. 68
E.2.1. Çevre Düzeni Planı ………………………………………………………………………………………………………… 68
E.3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME………………………………………………………………………………………… 69
F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ………………………………………………………………… 70
F.1. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ İŞLEMLERİ ……………………………………………………………… 70
F.2. ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ ………………………………………………………………………………… 71
F.3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ………………………………………………………………………………………… 72
G. ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI ……………………………. 73
G.1. ÇEVRE DENETİMLERİ………………………………………………………………………………………………….. 73
G.2. ŞİKÂYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ ……………………………………………………………………………. 74
G.3. İDARİ YAPTIRIMLAR …………………………………………………………………………………………………… 75
G.4. ÇEVRE KANUNU UYARINCA DURDURMA CEZASI UYGULAMALARI………………………………….. 76
G.5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME………………………………………………………………………………………… 76
H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ…………………………………………………………………………………………………… 77
VI
ÇİZELGELER DİZİNİ
Sayfa
Çizelge A.1 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği limit değerleri ve uyarı eşikleri5
Çizelge A.2 – Ulusal hava kalite indeksi kesme noktaları ……………………………………………………………. 6
Çizelge A.3 – Ulusal hava kalitesi indeksi ………………………………………………………………………………… 6
Çizelge A.4 – 2022 yılı itibariyle Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri ………………………………………….. 7
Çizelge A.5 – İlimizde 2022 yılında kullanılan yakıt türleri ve miktarları ……………………………………. 9
Çizelge A.6 – İlimizde hava kalitesi ölçüm istasyon yerleri ve ölçülen parametreler ……………………… 11
Çizelge A.7 – İlimizde 2021 yılı hava kalitesi parametreleri aylık ortalama değerleri ve sınır değerin
aşıldığı gün sayıları (µg/m3; CO: mg/mᶟ) ………………………………………………………………………………… 13
Çizelge A.8 –2022 yılında ilimizdeki araç sayısı ve egzoz ölçümü yaptıran araç sayısı …………………. 15
Çizelge A.9 –Tamamlanan Bisiklet Yolları ……………………………………………………………………………… 15
Çizelge A.10 –Tamamlanan Yeşil Yürüyüş Yolları…………………………………………………………………… 15
Çizelge B.1 – İlimizin Akarsuları……………………………………………………………………………………………. 18
Çizelge B.2 – İlimizdeki mevcut göl, gölet ve rezervuarlar…………………………………………………………. 19
Çizelge B.3 – İlimizin yeraltı suyu potansiyeli …………………………………………………………………………. 19
Çizelge B.4 – İlimizin yeraltı suyu değişim tablosu…………………………………………………………………… 19
Çizelge B.5 – İlimizde 2022 Yılında Yüzey ve Yeraltı sularında tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan
nitrat kirliliği ile ilgili analiz sonuçları…………………………………………………………………………………….. 20
Çizelge B.6 – 2022 Yılı Gübre kullanımı…………………………………………………………………………………. 21
Çizelge B.7 – 2022 Yılında Tarımda kullanılan tarımsal ilaçlar………………………………………………….. 21
Çizelge B.8 – İlimizde Su Kaynakları üzerinde Enerji üretme amacıyla kurulan Hidroelektrik
Santrallerinin kapasiteleri ve özellikleri…………………………………………………………………………………… 24
Çizelge B.9 – İlimizde 2022 yılı itibariyle Kentsel Atıksu Arıtma tesislerinin durumu ………………….. 25
Çizelge B.10 – İlimizde 2022 yılında OSB’lerdeki Atıksu arıtma tesislerinin durumu…………………… 25
Çizelge B.11 – İlmizde 2022 Yılında kullanılan Ticari Gübre tüketiminin bitki besin maddesi bazında
ve yıllık tüketim miktarı………………………………………………………………………………………………………… 27
Çizelge B.12 – İlimizde 2022 yılında Tarımda kullanılan girdilerden gübreler haricindeki diğer
Kimyasal Maddeler (Tarımsal İlaçlar vb.) ……………………………………………………………………………….. 27
Çizelge C.1 – İlimizde 2022 Yılı İl/İlçe Belediyelerde oluşan Katı Atıkların toplanma, taşınma ve
bertaraf yöntemleri ve tesis kapasiteleri…………………………………………………………………………………… 31
Çizelge C.2 – 2022 yılı itibariyle Hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıkları yönetimi …………………… 31
Çizelge C.3 –2022 yılı itibariyle sıfır atık sistemini kuran ve belediye geneli temel seviye sıfır atık
belgesini alan belediye sayısı ………………………………………………………………………………………………… 33
Çizelge C.4 – 2022 yılı itibariyle sıfır atık sistemini uygulayan(faaliyet bildiren) ve temel seviye sıfır
atık belgesini alan il genelindeki bina yerleşkelerin sayısı …………………………………………………………. 33
Çizelge C.5 – İlimizde 2021 yılında ambalaj ve ambalaj atıkları istatistik sonuçları * …………………… 34
Çizelge C.6 – İlimizde 2022 yılında kayıtlı ekonomik işletme sayısı …………………………………………… 35
Çizelge C.7 – İlimizde 2022 Yılında kayıtlı amblaj atığı toplama ayırma tesisi sayısı ……………………. 36
Çizelge C.8 – İlimizde 2022 Yılında ambalaj atığı geri kazanım tesisi sayısı………………………………… 35
Çizelge C.9- 2021 yılında atık işleme yöntemine göre atık miktarları* ………………………………………. 37
VII
ÇİZELGELER DİZİNİ
Sayfa
Çizelge C.10 – İlimizde 2021 Yılı için Atık Madeni Yağ Geri Kazanım ve bertaraf miktarları ……… 39
Çizelge C.11 – Yıllar itibariyle toplanan atık akü ve pil miktarı (kg) ………………………………………….. 39
Çizelge C.12 – İlimizde 2021 yılı için Atık Bitkisel Yağlarla ilgili veriler …………………………………… 39
Çizelge C.13 – İlimizde 2021 yılında oluşan Ömrünü tamamlamış lastikler ile ilgili veriler…………… 40
Çizelge C.14 – Yıllar itibariyle toplam ÖTL miktarları (ton/yıl)……………………………………………….. 40
Çizelge C.15 – 2021 yılı teslim alınan ÖTA Sayısı …………………………………………………………………… 41
Çizelge C.16– 2021 yılı tehlikesi atıkların miktarı ve bertaraf edilmesi ile ilgili verileri………………… 43
Çizelge C.17 – Demir ve Çelik Endüstrisinden kaynaklanan Atık listesi ……………………………………… 43
Çizelge C.18 – 2022 Yılında İlimiz İl Sınırları içinde oluşan yıllık Tıbbi Atık miktarı ………………… 44
Çizelge C.19 – İlimizde Yıllara göre toplanan Tıbbi Atık miktarı……………………………………………….. 44
Çizelge C.20 – Maden Atıklarının sınıflandırılması ………………………………………………………………….. 45
Çizelge C.21 – 2022 yılı itibariyle ilimizde bulunan atık işleme tesisi sayısı………………………………… 47
Çizelge Ç.1 – İlimizde 2022 yılında BEKRA kuruluşlarının sayısı…………………………………………….. 48
Çizelge Ç.2 – İlimizde 2022 yılında BEKRA denetimi yapılan kuruluş sayıları…………………………… 48
Çizelge D.1 – İlimizde 2022 yılı Arazi Kullanımı ile ilgili veriler ………………………………………………. 61
Çizelge D.2 – İlimizde 2022 yılı Arazi Kullanım durumu ………………………………………………………….. 63
Çizelge D.3 – İlimizdeki Akarsuları ve Özellikleri……………………………………………………………………. 63
Çizelge D.4 – İlimizdeki Mevcut Sulama Göletleri …………………………………………………………………… 64
Çizelge E.1 – 2022 yılı İlimizin arazilerinin kullanımına göre arazi dağılım durumu…………………….. 67
Çizelge E.2 – 2022 yılı İlimizin arazilerinin kullanımına göre arazi sınıflandırılması ……………………. 68
Çizelge F.1 – İlimizde Bakanlık merkez ve ÇŞİDİM tarafından 2022 yılı içerisinde alınan ÇED
Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının sektörel dağılımı ………………………………………………… 70
Çizelge F.2 – Bakanlık merkez ve ÇŞİDİM tarafından 2014-2021 yılları arasında verilen muafiyet
kararlarının sektörel dağılımı ……………………………………………………..……………………71
Çizelge F.3 – 2014 – 2022 yılları arasında verilen iade/iptal kararlarının sektörel dağılımı ………..…71
Çizelge F.4 – İlimizde 2022 yılında Bakanlık merkez ve ÇŞİDİM tarafından verilen Geçici Faaliyet
Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi sayıları………………………………………………………. 71
Çizelge G.1 – İlimizde 2022 yılında ÇŞİDİM tarafından gerçekleştirilen denetimlerin sayısı …………. 73
Çizelge G.2 – İlimizde 2022 yılında ÇŞİDİM’e gelen tüm şikâyetler ve bunların değerlendirilme
durumları …………………………………………………………………………………………………………………………….. 74
Çizelge G.3 – İlimizde 2021 yılında ÇŞİDİM tarafından uygulanan ceza miktarları ve sayısı……..…75
VIII
GRAFİKLER DİZİNİ
Sayfa
Grafik A.1 – İlimiz merkez istasyonu PM10 parametresi günlük ortalama değer grafiği…………………. 12
Grafik A.2 – İlimiz merkez istasyonu SO2 parametresi günlük ortalama değer grafiği…………………… 12
Grafik A.3 – İlimizde 2021 yılında gürültü konusunda yapılan şikayetlerin dağılımı…………………….. 14
Grafik B.1 – 2022 yılı Belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağıtılmak üzere
temin edilen su miktarının kaynaklara göre dağılımı ………………………………………………………………… 22
Grafik B.2 – Yıllar bazında kanalizasyon şebekesi tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam
nüfusa oranı ………………………………………………………………………………………………………………………… 24
Grafik B.3 – Yıllar bazında atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam belediye
nüfusuna oranı …………………………………………………………………………………………………………………….. 25
Grafik C.1 – İlimizde katı atık kompozisyonu …………………………………………………………………………. 30
Grafik C.2 – Yıllar bazında sıfır atık yönetimi kapsamında verilen eğitimlere katılan kişi sayısı…….. 32
Grafik C.3 – Yıllar itibariyle sıfır atık sistemine geçen il genelindeki bina ve yerleşkelerin sayısı …. 34
Grafik C.4 – Yıl bazında İlimizde kayıtlı ekonomik işletme sayısı ……………………………………………. 35
Grafik C.5 – Yıl bazında bulunan ambalaj atığı geri kazanım tesisi sayısı……………………………………. 36
Grafik C.6 – Atık yönetim uygulaması verilerine göre ilimizdeki tehlikeli atık yönetimi……………….. 37
Grafik C.7 – Yıllar itibariyle İlimizde atık madeni yağ toplama miktarları…………………………………… 38
Grafik C.8 –Yıllar itibariyle toplam ÖTL miktarları (ton/yıl)……………………………………………………… 40
Grafik C.9 – Atık Yönetim uygulaması verilerine göre ilimizdeki tehlikesiz atık yönetimi…………….. 42
Grafik F.1 – İlimizde 2022 yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı verilen projelerin sektörel dağılımı 70
Grafik F.2 – İlimizde 2022 yılında verilen Çevre İzin/ Çevre İzin ve Lisans Belgelerinin konularına
göre dağılımı …………………………………………………………………………………….……..72
Grafik G.1 – İlimizde ÇŞİDİM tarafından 2022 yılında gerçekleştirilen planlı ve ani çevre
denetimlerinin dağılımı …………………………………………………………………………………………………………. 73
Grafik G.2 – limizde 2022 yılında ÇŞİDİM Gelen Şikayetlerin konularına göre dağılımı………………. 74
Grafik G.3 – İlimizde 2022 yılında ÇŞİDİM tarafından uygulanan idari para cezalarının konulara göre
dağılımı……………………………………………………………………………………………………………………………….. 75
Grafik G.4 – İlimizde 2022 yılında ÇŞİDİM tarafından uygulanan idari para cezaları sayısının
konulara göre dağılımı…………………………………………………………………………………………………………… 75
HARİTALAR DİZİNİ
Sayfa
Harita A.1 – İlimizde bulunan hava kirliliği ölçüm cihazının yeri……………………………………………….. 11
Harita D.1 – İlimizde bulunan Malabadi Tabiat Parkının yeri…………………………………………………. 62
Harita E.1 – Batman İli 1/100000 Ölçekli Çevre Düzen Planı…………………………………………………….. 68
IX
RESİMLER DİZİNİ
Sayfa
Resim D.1 – Orman vejetasyonu …………………………………………………………………………………………….. 49
Resim D.2 – Step vejetasyonu ………………………………………………………………………………………………… 50
Resim D.3 – Kayalık alan vejetasyonu …………………………………………………………………………………….. 50
Resim D.4 – Çayır vejetasyonu……………………………………………………………………………………………….. 51
Resim D.5 – Sulak alan vejetasyonu………………………………………………………………………………………… 51
Resim D.6 – Ters Lale……………………………………………………………………………………………………………. 53
Resim D.7 – Capra aegagsus (Dağ Keçisi-VU)…………………………………………………………………………. 53
Resim D.8 – Vormela peregusna (Alaca Sansar-VU)…………………………………………………………………. 54
Resim D.9 – Lutra lutra (Su samuru-NT)……………………………………………………………….54
Resim D.10 – Hyaena hyaena (Çizgili sırtlan-VU)…………………………………………………………………….. 54
Resim D.11 – Neophron percnopterus (Küçük akbaba) ……………………………………………………………… 56
Resim D.12 – Buteo buteo (Şahin) ………………………………………………………………………………………….. 56
Resim D.13 – Resim 13 – Vanellus vanellus (Kızkuşu)………………………………………………………………. 56
Resim D.14 – Coracias garrulus (Gökkuzgun) ………………………………………………………………………….. 57
Resim D.15 – İki benekli çöpçü balığı (Noemacheilus argyrogramma)………………………………………… 57
Resim D.1 6- Bıyıklı balık (Barbus xanthopterus)…………………………………………………………………….. 57
Resim D.17 – Bıyıklı balık (Barbus plebejus lacerta ………………………………………………………………….. 58
Resim D.18 – Şabot (Arabibarbus grypus)…………………………………………………………….58
Resim D.19 – Rafetus eupfraticus (Fırat Kaplumbağası) ……………………………………………………………. 59
Resim D.20 – Salamandra infraimmaculata (Türk semenderi)…………………………………………………….. 60
Resim D.21 – Neurergus strauchii (Benekli Semender)……………………………………………………………… 60
10
GİRİŞ
İdari Yapı
Batman İli 11 Belediye (Bir İl Belediyesi, Beş ilçe belediyesinin yanı sıra Merkez ilçede Balpınar, Beşiri’de
İkiköprü, Gercüş’te Kayapınar, Kozluk’ta Bekirhan ve Sason’da Yücebağ belediyesi), 5 ilçe, 284 köy ve 281
mezra dan oluşmaktadır.
Coğrafi Yapı
Batman İli Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Dicle Bölümünde 41 derece 10 dakika ve 41 derece 40 dakika doğu
boylamları ile 38 derece 40 dakika ve 37 derece 50 dakika kuzey enlemleri arasında yer almaktadır.
Rakımı 550 m olan Batman’ın komşuları; kuzeyde Muş, batıda Diyarbakır, doğuda Bitlis ve Siirt ve güneyde
Mardin illeridir. Batman İl merkezi, verimli ovalara sahip Batman Çayı havzasına kurulmuştur. Batman
Ovası, Beşiri Ovası ve Meleto Yaylası İlin verimli sulanabilir arazisini oluşturmaktadır.
Batman’ın kuzey ve kuzeydoğu bölümü yüksek ve sarp dağlık olup, güneyi ise kısmen dağlık ve engebelidir.
Başlıca dağları; Meleto Dağı (2967 m), Sason (Aydınlık) Dağları (2500 m), Subaşı (Züpşer) Dağı (2161 m),
Kuşaklı (Halkız) Dağı (1947 m), Taştepe (Golat) Dağı (1473 m), Avcı (Karamelik) Dağı (2121 m), Taç (Arvız)
Dağı (1675 m), Aşik (Selaş) Dağı (1944 m), Meydanok Tepesi (2042 m), Kortepe Dağı (2082 m), Çikolatatepe
(2228 m), Karakaş Dağı (1344 m), Kekik Tepesi (1290 m), Kıradağ (984 m) ve Raman Dağı (1288 m)’dir.
Dicle Nehri, Batman, Sason, Kayser, Garzan ve Pisiyar Çayları il sınırları içinden geçmekte olan önemli
akarsulardır. Kulp, Kayser ve Sason Çaylarının oluşturulduğu ve 115 km’lik kısmı Batman il sınırları içinde
akan 120 km uzunluğundaki Batman Çayı, Dicle Nehrine dökülür.
Diğer yandan, Kozluk’un kuzeyindeki Aydınlık dağlarından doğan Pisiyar Çayı ve diğer küçük
derelerin oluşturduğu Garzan Çayı da Batman’ın doğuda Siirt ile doğal sınırını oluşturmaktadır. İl sınırları
içindeki mesafedeki yaklaşık 60 km olup, Beşiri ilçesinin doğusunda Dicle Nehri ile birleşir.
Dicle Nehri ise batıdan doğuya Doğru akarak Batman Çayı ile birleştiği yerde Diyarbakır il sınırını geçtikten
sonra Batman il sınırları içinde akmaya devam eder. Gercüş yöresinde Gürbüz ve Aydınlı Dereleriyle beslenen
Dicle Nehri, Garzan Çayı ile birleştikten sonra il sınırlarını terk eder.
Batman Barajı, Batman Çayı üzerinde sulama, taşkın önleme ve enerji üretmek amacıyla 1986-1999 yılları
arasında inşa edilmiş bir barajdır. Kaya gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 7.181,00 m3
, akarsu
yatağından yüksekliği 85 m, normal su kotunda göl hacmi 1175 hm3
, normal su kotunda göl alanı yaklaşık 49
km²’dir. Baraj 37744 hektarlık bir alana sulama hizmeti verirken, 198 MW güç ile yıllık 483 GW’lik elektrik
enerjisi üretmektedir. Diğer yandan, il sınırları içinde iki adet gölet bulunmaktadır. Gercüş-KırkatGöleti,
1984 yılında Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından yapılmış olup sulama amaçlıdır. Kozluk- Ceffan Göleti’de
sulama amaçlı yapılmıştır.
Karasal iklimin hakim olduğu Batman’da kış mevsimi serin ve yağışlı, yaz mevsimi ise sıcak ve kurak geçer.
Batman’da Özellikle kış mevsiminde yağış miktarı fazla olsa da kar yağışı pek az olur. En yüksek hava
sıcaklıkları Haziran- Eylül döneminde, en düşük hava sıcaklıkları ise Aralık-Mart döneminde yaşanır. İlde
hakim rüzgar yönü E (East, Doğu)’dur.
11
Ekonomik Özellikler
Batman ekonomisi petrol, tarım ve hayvancılığa dayalı bir ekonomik yapı sergilemektedir. İl merkezinde
ve ilçelerde sanayi gelişmemiştir. Bu nedenle, tarım sektörü ekonomide birinci sektör olma özelliğini
korumaktadır. İlin ormanlık alanları diğer komşu illere nazaran daha fazladır.
İlin genelinde tarım arazilerinin sulanması yeterli olmadığından endüstri bitkisi yetiştiriciliği varolan rezervin
çok altında bulunmaktadır. Batmanda tütün tarımı ön plandadır. Ancak yetiştirilen tütünler kalitesiz olduğundan
bu sektör hem tarımla uğrayan vatandaşa hem de devlete yük olmaktadır. Batman ili hudutları içerisindeki
kültür arazileri her türlü ekim ve dikime müsaittir. Türkiye genelinde olduğu gibi Batman’da sanayi gün
geçtikçe gelişmektedir. Batman’ın sanayi gelişiminde merkez ilçede bulunan Tüpraş ve Türkiye Petrolleri
Anonim Ortaklığı tesislerinin büyük payı bulunmaktadır. Batman’da en zengin maden rezervi 2.5 milyar varil
ile petroldür. Bu rezervin büyük bölümü Raman Dağı eteklerinde bulunmaktadır. Sason ilçesinde ise 288 bin
ton rezervli Barit madeni bulunmuştur.
Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu
Batman İli toprakları genel olarak organik madde yönünden zayıf, potasyumca zengin, fosfor ve diğer
elementler yönünden ortak karakter taşıyan bir yapıya sahiptir. Büyük bir kısmı alkalik karakter özelliği
taşıyan topraklar killi, kumlu ve humusludur. Organik maddelerin azalması sonucu su tutma kapasitesi ve
havalanma özellikleri olumsuz etkilenmektedir. Bu da toprak işlenmesi esnasında toprağın geç tava
gelmesine neden olmaktadır. İl genelinde nadas yapılan toprakların fazla olmaması da organik madde eksikliği
ve verimi etkilemektedir.
Batman ilinde hüküm süren karasal iklimden dolayı, Batman Merkez, Beşiri, Hasankeyf ve Kozluk İlçesinin
güney kesimlerinde bozkır görüntüsünde oldukça fakir bir bitki örtüsü hakimdir ve rüzgar erozyonu bu alanlarda
etkili olmuştur. Sason, Gercüş ve Kozluk İlçesinin kuzey kesimlerinde meşe, bıttım, ceviz, ardıç ve çınar
ağaçlarıyla kaplı koru ve bozuk ormanlar hakimdir.
Batman ilinde VII. ve VIII. sınıf topraklar arazi varlığının % 41,52’ünü kaplarken, bunu sırası ile V ve VI. sınıf
(%25,12), IV. sınıf (% 15,51), I. sınıf (%7,36), III.sınıf (% 5,47, II. sınıf (% 5,02) topraklar kaplamaktadır. Batman
İli topraklarının I. ve IV. sınıf (% 33,37) kabiliyet sınıfları içerisinde kalan topraklar tarımsal amaçlı
kullanılabilir alanlardan, V-VIII. sınıf (% 66,63) kabiliyet sınıfları içerisinde kalan topraklar ise, işlemeli
tarıma uygun olmayan alanlardan oluşmaktadır. Batman İli’nde bulunan toprak grupları incelendiğinde, en
fazla kahverengi orman toprakları ve kahverengi toprakların, en az alüvyal ve kolüvyal topraklar bulunduğu
görülmektedir.
Tarım Alanları
Batman il genelinde tarımsal ürünlerin yetiştirme periyodu bütün yıla yayılmıştır. Eylül-Ekim aylarında
başlayan buğday, arpa, mercimek ve nohut tarımı, Haziran ayının ilk yarısında sona ermekte ve Nisan
ayının sonu ile Mayıs ayının ilk haftasında pamuk tarımı başlayıp Kasım ayı sonu-Aralık ilk haftasına kadar
devam etmektedir. İl yüzölçümü 470.600 ha olup İlin tarım arazisi toplamı, 156.980 ha’dır. İlin yüzölçümünün
% 43,33’ü tarımsal açıdan elverişsiz arazilerden ve İl yüzölçümünün % 33,36’sı Tarımsal, % 14,68’si
Orman ve % 8,63’ü Mera faaliyetlerinden oluşmaktadır.
Tarihi ve Turistik Yerler:
Batman’da kültür turizmi denildiği an ilk akla gelen; tarihi özelliği olan ve Kültür Bakanlığı tarafından da
sit alanı olarak ilan edilen Hasankeyf’tir. Hasankeyf’in ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu tam olarak
bilinmemektedir. Ancak Şehir ve etrafındaki binlerce mağara insanların buraya çağlar öncesinden
yerleştiğini göstermektedir. Hasankeyf, insanlığın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Mezopotamya
12
bölgesinde yer almaktadır.
İldeki tarihi ve kültürel değerleri görmek ve ekonomik bağlar nedeniyle ile gelen yerli ve yabancı turistler
aldıkları eşyalar, yeme içme ve konaklama ücretleriyle İl ekonomisine katkı sağlamaktadırlar.
Nüfus:
Batman İli ve Beşiri, Kozluk ve Sason İlçeleri 1990 yılına kadar Siirt iline bağlı ilçeler iken, 1990 yılında
Batman’ın İl statüsüne geçmesiyle Batman’a bağlanmışlardır. Ayrıca Gercüş İlçesi de 1990 yılına kadar Mardin
İli’ne bağlıyken İl olunca Batman’a bağlanmıştır. Hasankeyf İlçesi ise 1990 yılında Gercüş İlçesi’nden
ayrılarak ilçe olmuştur. Batman İli’ nin nüfusu 2007 yılında Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından
gerçekleştirilen nüfus sayımında 472.487, 2010 yılında 510.200, 2015 yılında 566.633, 2018 yılında 599.103,
2019 yılında 608.659, 2020 yılında 620.278, 2021 yılında 626.319, 2022 yılında ise 634.491 olarak
belirlenmiştir.
İL MÜDÜRLÜĞÜ ÇEVRE PERSONEL DURUMU
İl Müdürlüğümüzde çevre kısmı “ÇED ve Çevre İzinlerinden Sorumlu Şube Müdürlüğü” ve “Çevre Yönetimi
ve Denetimi Şube Müdürlüğü” olmak üzere iki şubeden oluşmaktadır.
ÇED ve Çevre İzinlerinden Sorumlu Şube Müdürlüğünde; 1 Şube Müdürü, 2 Çevre Mühendisi ve 1 Tekniker
olmak üzere toplam 4 personel, Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürlüğünde; 1 şube Müdürü, 2 Çevre
Mühendisi, 1 Jeoloji Mühendisi, 2 Tekniker ve 1 t
13
A. HAVA
A.1. Hava Kalitesi
Türkiye’de özellikle kış sezonunda bazı şehir merkezlerinde meteorolojik şartlara da bağlı olarak
hava kirliliği görülmektedir. Kış aylarında ısınmadan kaynaklanan hava kirliliğinin temel sebepleri;
düşük vasıflı yakıtların iyileştirilme işlemine tabi tutulmadan kullanılması, yanlış yakma
tekniklerinin uygulanması ve kullanılan yakma sistemleri işletme bakımlarının düzenli olarak
yapılmaması şeklinde sıralanabilir.
Ancak ısınmada doğal gazın ve kaliteli yakıtların kullanılması sonucu özellikle büyük şehirlerde hava
kirliliğinde 1990’lı yıllara göre azalma olmuştur.
Şehirleşme ile sanayi tesislerinin yakın çevresindeki bölgelerdeki konutlaşmaların artması hava
kirliliğinin olumsuz etkilerini artırmaktadır. Kömüre dayalı termik santrallerde kullanılan yerli linyitlerin
yüksek kükürt oranı ve bazı tesislerde arıtma sistemlerinin olmaması nedeniyle kükürt dioksit (SO2)
emisyonları problem oluşturmaktadır.
Çevre Mevzuatının kirletici vasfı yüksek tesisler olarak nitelendirdiği enerji üretim tesisleri için mevzuatta
özel emisyon sınır değerleri bulunmaktadır. Söz konusu tesislerin kurulması ve işletilmesi için gerekli izinler,
tesisten çıkan emisyonlar ve tesisin etki alanı içerisinde hava kirliliğinin tespitine ilişkin usul ve esaslar Çevre
Mevzuatında belirlenmiştir. Katı, sıvı ve gaz yakıt kullanan bu tesisler için ilgili baca gazı sınır değerlerinin
sağlanması yanında tesis etki alanlarında hava kalitesi sınır değerlerinin de sağlanması gereklidir.
Bu nedenlerle söz konusu tesislerden kaynaklanan özellikle toz, kükürt dioksit (SO2) ve azotoksit (NOX)
emisyonlarının giderilmesi ve azaltılması konusundaki tekniklerinin uygulanması gereklidir. Söz konusu
azaltım teknikleri son yıllarda tesislerden kaynaklanan emisyon yüklerini önemli ölçüde azaltılabilmektedir.
Söz konusu azatlım tekniklerinin hayata geçirilmesi ve yaygın olarak kullanılabilmesi içinde Çevre
Mevzuatında bazı değişiklikler yapılmıştır.
Şehirlerde yaşanan hava kirliliğine, artan motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazları da katkı
sağlamaktadır.
Ulusal Hava Kalitesi İndeksi, EPA Hava Kalitesi İndeksini ulusal mevzuatımız ve sınır değerlerimize
uyarlayarak oluşturulmuştur. 5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül
maddeler (PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) dur.
14
Çizelge A.1 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği limit değerleri ve uyarı eşikleri
KİRLETİCİ ORTALAMA SÜRE LİMİT DEĞER UYARI EŞİĞİ
(µg/m3
)
SO2
saatlik
-insan sağlığının korunması için350 500 µg/m3
(hava kalitesinin temsili
bölgelerinde bütün bir
“bölge” veya “alt bölge”de
veya en azından 100 km2
’de
–hangisi küçükse- üç ardışık
saatte ölçülür)
24 saatlik
-insan sağlığının korunması için125
yıllık ve kış dönemi
(Ekosistemin korunması)
-insan sağlığının korunması için20
NO2
saatlik
-insan sağlığının korunması için-
(2024 yılı itibarıyla hedeflenen
sınır değer mevcuttur)
220 400 µg/m3
(hava kalitesinin temsili
bölgelerinde bütün bir
“bölge” veya “alt bölge”de
veya en azından 100 km2
’de
–hangisi küçükse- üç ardışık
yıllık saatte ölçülür)
-insan sağlığının korunması için-
(2024 yılı itibarıyla hedeflenen
sınır değer mevcuttur)
40
NOX
yıllık

-vejetasyonun korunması için30

PM10
24 saatlik
-insan sağlığının korunması için50
—- yıllık
-insan sağlığının korunması için40
Pb
yıllık

-insan sağlığının korunması için0,5

BENZEN
yıllık

-insan sağlığının korunması için5

CO
maksimum günlük 8 saatlik
ortalama (mg/m3
)

-insan sağlığının korunması için10

(Kaynak: Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği)
15
Hava kalitesine ilişkin hava kalite indeksi karşılaştırması da Çizelge A.2’ de verilmektedir.
Çizelge A.2 – Ulusal Hava Kalite İndeksi Kesme Noktaları
İndeks HKİ
SO2 [µg/m³] NO2 [µg/m³] CO [µg/m³] O3 [µg/m³] PM10 [µg/m³]
1 Sa. Ort. 1 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 24 Sa. Ort.
İyi 0 – 50 0-100 0-100 0-5.500 0-120L 0-50
Orta 51 – 100 101-250 101-200 5.501-10.000 121-160 51-100
Hassas 101 – 150 251-500 201-500 10.001-16.000L 161-180B 101-260
Sağlıksız 151 – 200 501-850 501-1.000 16.001-24.000 181-240U 261-400
Kötü 201 – 300 851-1.100 1.001-2.000 24.001-32.000 241-700 401-520
Tehlikeli 301 – 500 >1.101 >2.001 >32.001 >701 >521
L: Limit Değer
B: Bilgi Eşiği
U: Uyarı Eşiği
Çizelge A.3 – Ulusal Hava Kalitesi İndeksi
Hava Kalitesi
İndeksi
(AQI) Değerler
Sağlık Endişe
Seviyeleri Renkler Anlamı
Hava Kalitesi
İndeksi bu aralıkta
olduğunda..
..hava kalitesi
koşulları..
..bu renkler ile
sembolize edilir.. ..ve renkler bu anlama gelir.
0 – 50 İyi Yeşil Hava kalitesi memnun edici ve hava kirliliği az riskli veya hiç risk teşkil
etmiyor.
51 – 100 Orta Sarı
Hava kalitesi uygun fakat alışılmadık şekilde hava kirliliğine hassas
olan çok az sayıdaki insanlar için bazı kirleticiler açısından orta düzeyde
sağlık endişesi oluşabilir.
101- 150 Hassas Turuncu Hassas gruplar için sağlık etkileri oluşabilir. Genel olarak kamunun
etkilenmesi olası değildir.
151 – 200 Sağlıksız Kırmızı Herkes sağlık etkileri yaşamaya başlayabilir, hassas gruplar için ciddi
sağlık etkileri söz konusu olabilir.
201 – 300 Kötü Mor Sağlık açısından acil durum oluşturabilir. Nüfusun tamamının
etkilenme olasılığı yüksektir.
301 – 500 Tehlikeli Kahverengi Sağlık alarmı: Herkes daha ciddi sağlık etkileri ile karşılaşabilir.
16
Çizelge A.4 – 2022 Yılı İtibariyle Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri
(ÇŞİDİM,2023)
A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Kirleticiler
Hava kirliliği, doğrudan veya dolaylı olarak insan sağlığını etkileyerek yaşam kalitesini düşürmektedir.
Günümüzde hava kirliliği nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel sorunlar yaygın olarak yaşanmaktadır.
Yoğun şehirleşme, şehirlerin yanlış yerleşmesi, motorlu taşıt sayısının artması, düzensiz sanayileşme,
kalitesiz yakıt kullanımı, topoğrafik ve meteorolojik şartlar gibi nedenlerden dolayı büyük şehirlerimizde
özellikle kış mevsiminde hava kirliliği yaşanabilmektedir. Bir bölgede hava kalitesini ölçmek, o bölgede
yaşayan insanların nasıl bir hava teneffüs ettiğinin bilinmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır.
Ayrıca, önemli bir nokta da, bir bölgede meydana gelen hava kirliliğinin sadece o bölgede görülmeyip
meteorolojik olaylara bağlı olarak yayılım göstermesi ve küresel problemlere de (küresel ısınma, asit
yağmurları, vb) sebep olmasıdır.
Renksiz bir gaz olan kükürtdioksit (SO2), atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak oksitlenir.
Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taşınabilecek damlalar veya katı partiküller
oluşturur.SO2 ve oksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli yağmur) sayesinde atmosferden
uzaklaştırılır.
Azot Oksitler (NOX), Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2), toplamı azot oksitleri (NOX) oluşturur.
Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO ve NO2’din ozon veya radikallerle (OH
veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluşur. İnsan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile
NO2 kentsel bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. Azot oksit (NOX) emisyonları insanların yarattığı
kaynaklardan oluşmaktadır. Ana kaynakların başında kara, hava ve deniz trafiğindeki araçlar ve endüstriyel
tesislerdeki yakma kazanları gelmektedir.
SEKTÖR TESİS SAYISI BACA SAYISI
Ağaç İşleme Tesisleri
Asit Üretim Tesisleri
Atık Geri Kazanım Ve Bertaraf Tesisleri
Cam Üretim Fabrikaları
Çimento
Demir – Çelik Ve Metalurji Fabrikaları
Doğalgaz Çevrim Ve Termik Santraller
Gıda Fabrikaları
Gübre Fabrikaları
Kağıt Fabrikaları
Kimya Fabrikaları
Kireç Fabrikaları
Lastik Üretim Tesisleri
Otomotiv
Petrol Ve Petrokimya Tesisleri 1 2
Şeker Fabrikaları
Tekstil Fabrikaları
TOPLAM 1 2
17
İnsan sağlığına etkileri açısından, sağlıklı insanların çok yüksek NO2derişimlerine kısa süre dahi maruz
kalmaları, şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin ise bu
derişimlere maruz kalmaları, akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. NO2 derişimlere
uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı
gözlenmektedir. Toz Partikül Madde (PM10), partikül madde terimi, havada bulunan katı partikülleri ifade eder.
Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri sonucu ve doğal
kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışırlar. Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM’yi
oluştururlar ve atmosfere verilirler. (PM10- 10 μm’nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) 2,5 μm’ye kadar
olan partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir. PM10 için
gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer önemli kaynaklar ise trafik, kömür
ve maden ocakları, inşaat alanları ve taş ocaklarıdır.
Sağlık etkileri açısından, PM10 solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım
gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine sebep
olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler PM10’a
maruz kaldığında sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar, PM10 maruziyetine karşı hassastır.
PM10 yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce
partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler
% 100 olarak kana geçebilir.
Karbonmonoksit (CO), kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam yanmaması
sonucu oluşur. CO değişimleri, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde
çok yüksek değerler ulaşılmasının bir sebebi de inversiyon durumudur. CO’inglobal arka plan
konsantrasyonu 0.06 ve 0.17 mg/m3
arasında bulunur. 2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır
değerler tespit edilmiştir.
İnversiyon, sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle karışmasının
engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır. CO’in
ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır. Sağlık etkileri, akciğer yolu ile kan dolaşımına girerek, kimyasal
olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara
ulaşan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO’e maruz kalmak, algılama
ve gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan kişiler ve
henüz doğmamış ve yeni doğmuş bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu oluşturur. Kurşun (Pb), doğada
metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı iyi bir
koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç (Cu+Sn) alaşımı
işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye dönüştürülmesi ve kurşunlu petrolün yakılmasıyla çevreye
yayılır. Kurşun içeren benzin ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını
yükseltir.
Ozon (O3), kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği, özellikle yaz
mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur (NO2+ güneş ışınları = NO+ O => O+ O2
= O3). Ozon üretimi uçucu organik bileşikler (VOC) ve karbon monoksit sayesinde hızlandırılır
veya güçlendirilir. Ozonun oluşması için en önemli öncü bileşimler NOX (Azot oksitler) ve VOC’dır. Yüksek
güneş ışınlarının etkisiyle ozon derişimi Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksektir.
Sebebi ise güneş ışınlarının ozon’un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan kaynaklanmasıdır.
18
Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmaz. Yeryüzüne yakın seviyede ozon
karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NOX, metan, CO ve VOC’ler(etan
(C2H6), etilen (C2H4), propan (C3H8), benzen (C6H6), toluen (C6H5), xylen (C6H4) gibi kimyasal
maddelerde eklenir. Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Birçok biyolojik madde ile
etkileşimde bulunur. Tüm solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi derişim oranına
ve ozona maruziyet süresine bağlıdır. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer gruplar
arasında öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer hastaları ve yaşlılar
bulunur.
İlimizde 2022 yılında gerek evsel ısınmada, gerekse sanayide kullanılan yakıt miktarları ve cinsi Çizelge
A.5’de, verilmiştir. Ancak 2022 yılında kullanılan fueloil miktarı ile ilgili İl Müdürlüğümüze herhangi bir
çalışma verisi ulaşmamıştır.
Çizelge A.5 – İlimizde 2022 yılın da kullanılan yakıt türleri ve miktarları
Hava kirliliğinin başlıca sebeplerinden birisi olan motorlu taşıt kaynaklı Egzoz Emisyonları özellikle trafiğin
yoğun olarak yaşandığı kent merkezlerinde önemli bir çevresel problem oluşturmaktadır. Motorlu taşıtlardan
kaynaklanan egzoz emisyonlarının azaltılmasında Egzoz Gazı Emisyon ölçümleri ve denetimleri büyük önem
taşımaktadır.
13.05.2006 tarih ve 26167 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevre Kanununda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun” ile de Egzoz Gazı Emisyon ölçümü uygulamaları ve bu uygulamaların
denetlenmesine ilişkin düzenlemeler getirilmiştir.
A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar
Batman İlinde hava kirliliğine neden olan etmenler arasında kış sezonunda ısınma amaçlı kullanılan yakıtlar,
endüstriyel tesislerin şehir içinde kalması, motorlu taşıtlar, anızların yakılması, meteorolojik faktörler
(Şehrin çanak şeklinde olması, inverziyonlu günlerin çok olması durgun gün sayısı 200 gün ve hava karışım
yüksekliğinin 4 m olması) sayılabilir.
Batman İlinde bir adet Hava Kalitesi Ölçüm Cihazı mevcut olup, Batman Valiliğine ait otopark
Katı Yakıt Doğalgaz Fuel Oil
Kullanım
Yeri
Cinsi Tüketim
Miktarı
(ton)
Kullanım
Yeri
Tüketim
Miktarı (sm3
)
Kullanım
Yeri
Tüketim
Miktarı
(kg)
Sanayi
Sanayi 19.412.960
Tüketim Miktarı (ton) Tüketim Miktarı (sm3
)
19.412.960
Tüketim Miktarı (m3)
Konut
Mesken
Rusya, Güney
Afrika,
Ukranya
1.433
Konut 58.069.972
Mesken
GARP
linyitleri İşlt.
Mües. Müd.
Tavşanlı /
Kütahya
16.842
Konut Dışı 15.853.046
18.275 ton Tüketim Miktarı (sm3
)
73.923.018
Tüketim Miktarı (m3)
19
bahçesinde bulunmaktadır. Gün içerisinde yarım saatlik veriler alınmakta ve
www.havaizleme.gov.tr adresinden de online olarak takip edilebilmektedir. Kurulan hava kirliliği ölçüm
istasyonunda Kükürtdioksit (SO2) ve Partikül Madde (PM10) parametreleri ölçülmektedir.
Ölçüm istasyonunda toplanan ölçüm verileri Bakanlığımıza ait özel bir ağ (VPN) üzerinden GSM Modemler
aracılığıyla Bakanlığımız Çevre Referans Laboratuvarı Veri İşletim Merkezine aktarılarak izlenmekte ve
http://laboratuvar.cevre.gov.tr/ adresinde eşzamanlı olarak yayınlanmaktadır. Saatlik ortalamalar şeklinde
istasyonlardan alınan veriler incelenerek doğrulama çalışmaları yapılmakta olup söz konusu verilerle aylık ve
yıllık raporlar hazırlanarak yayınlanmaktadır.
Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonunun yeri Harita A.1’ de gösterilmiştir. İlimizde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon
Yerleri ve Ölçülen Parametreler ile ilgili veriler ise Çizelge A.6’da verilmiştir.
A.3.1. Temiz Hava Eylem Planları
Şehrimizde hava kirliliği kontrolü, kirlilik önleme ve hava kalitesinin iyileştirilmesi çalışmaları yürürlükte
bulunan mevzuatlar ve ilimiz Mahalli Çevre Kurulu’nca oluşturulan Temiz Hava Programları doğrultusunda
Batman Belediyesi ile Batman Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü’nün koordinasyonu ve
işbirliğinde yürütülmektedir.
2020-2024 Yıllarını kapsayan bu eylem planı ile hava kalitesi yönetimi çerçevesinde mevcut durumun tespiti
yapılmış, mevzuatımızın etkin uygulanması, hava kirliliğinin azaltılarak AB limit değerlerine uyum
sağlanması ile insanımızın daha sağlıklı ve kaliteli bir çevrede yaşaması hedeflenmiştir.
Eylem Planında belirtilen önlem ve uygulamalar diğer kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak devam
ettirilmektedir. Bu kapsamda 2022 yılında;

• İl genelindeki işyeri ve konutlarda kullanılan yakıtların uygunluğu denetlenerek Ateşleyici Belgesi
  olmadan çalışma yapılması engellenmiş, Mahalli Çevre Kurulunca belirlenen yakma saatlerine riayet edilmesi
  hususunda uyarılar yapılmaktadır.
• Ateşleyici Belgesine sahip kişilere denetimler esnasında uygun yakma teknikleri hakkında
  bilgilendirmeler yapılmıştır
• Denetlenen binalara ve işyerlerine ait bacalarda filtreler kontrol edilerek filtre bulunmayan bacalara
  filtre takılması sağlanmıştır.
• İlimiz genelinde kullanılan kömürlerden numuneler alınarak yetkili laboratuvarlarda analizleri
  yaptırılarak uygunlukları kontrol edilmektedir.
• Vatandaşların Alo 181 şikayet hattını daha yaygın kullanmaları ve şikayetlerin değerlendirilerek
  giderilmesi hususunda mesai saatleri içerisinde ve dışında denetim ekipleri oluşturulmaktadır.
• Emisyon konulu Çevre İzni alan tesislerin denetimleri yapılmıştır.
• İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile birlikte özellikle 5 Haziran Dünya Çevre Günü etkinlikleri kapsamında
  İlimizdeki İlkokul ve ortaokullarda öğrencilerimize bilinçlendirici eğitimler verilmiştir.
• Ulaşım konusunda vatandaşlarımızın toplu taşımaya yönelmesi ve toplu taşımada kullanılan ulaşım
  araçlarının daha az egzoz emisyonuna sahip araçlardan seçilmesi hususunda tavsiyelerde bulunulmuştur.
  20
• Vatandaşların bilinçlenmesi amacıyla İl Emniyet Müdürlüğüne ait, yaya ve taşıt trafiğinin yoğun
  olduğu noktada bulunan elektronik dev ekranda özellikle hava kirliliğine dikkat çeken kamu spotları
  yayınlanmış ve gerekli uyarıların yapılması sağlanmıştır.
  A.4. Ölçüm İstasyonları
  İlimizde bulunan ölçüm istasyonu Batman Valiliğine ait otopark bahçesinde bulunmaktadır. Kurulan hava
  kirliliği ölçüm istasyonunda Kükürtdioksit (SO2) ve Partikül Madde (PM10) parametreleri ölçülmektedir.
  İlimizde Merkez İstasyonu PM10 VE SO2 parametreleri için günlük ortalama değerlerini içeren veriler ve KVS
  limit değerleri Grafik A.1 ve Grafik A.2’de verilmiştir. Çizelge A.8’de İlimizde 2022 Yılı Hava Kalitesi
  Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri ve sınır değerin aşıldığı gün sayıları verilmiştir.
  Harita A.1- İlimizde bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazının Yeri
  Çizelge A.6- İlimizde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler
  (http://laboratuvar.cevre.gov.tr , 2023)
  İSTASYON
  YERLERİ
  İSTASYON TÜRÜ
  (Isınma/Trafik/Sanayi)
  HAVA KİRLETİCİLERİ
  SO2 NOX CO O3 HC PM
  Merkez Isınma X X

21

Grafik A.1- İlimiz Merkez İstasyonu PM10 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği
(sim.csb.gov.tr, 2023)

Grafik A.2- İlimiz Merkez İstasyonu SO2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği
(sim.csb.gov.tr, 2023)
0
50
100
150
200
250
300
350
Batman PM10 ( µg/m3 )
0
2
4
6
8
10
12
14
Batman SO2 ( µg/m3 )
22
Çizelge A.7- İlimizde 2022 Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri ve sınır değerin
aşıldığı gün sayıları (mg/mᵌ; CO: mg/mᵌ) (sim.csb.gov.tr, 2023)
Merkez SO2 AGS* PM10 AGS*
Ocak 7,05 0 83,01 22
Şubat 8,81 0 88,04 26
Mart 4,01 0 58,66 16
Nisan 7,48 0 110,01 24
Mayıs 7,14 0 44,85 6
Haziran 0 0 0 0
Temmuz 7,39 0 84,10 16
Ağustos 7,93 0 122,46 29
Eylül 9,09 0 101,08 29
Ekim 8,26 0 110,91 28
Kasım 8,51 0 107,91 12
Aralık 8,94 0 99,78 31
*AGS: Sınır değerin aşıldığı gün sayısı

A.5. Çevresel Gürültü
İlimiz merkezinde özellikle trafik yoğunluğunun fazla olduğu cadde ve kavşaklarda gürültü kirliliği
gözlenmektedir. Karayolu ve demiryolu kenarlarında mevcut gürültü etkisini azaltmak üzere plantasyon
veya benzeri herhangi bir tedbir alınmamıştır.
Mülga 04 Haziran 2010 tarihli Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ve 30
Kasım 2022 tarihli ve 32029 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültü
Kontrol Yönetmeliği gereğince Çevresel Gürültü Seviyesi Ölçüm Raporunun Bakanlığımızdan yeterlilik
almış firmalar tarafından hazırlanarak İl Müdürlüğümüze gönderilmesi ile ilgili gerekli yazışma ve
denetimler yapılmıştır.
Bunun yanı sıra 20.12.2004 tarihi itibari ile İl Müdürlüğümüze alınan Gürültü Ölçüm Cihazı ile çeşitli
işyerleri ve tesislerin elektrik jeneratörü ve soğutma fanları ile ilgili müdürlüğe gelen şikâyetler
doğrultusunda gürültü ölçümleri yapılarak, mevzuat çerçevesinde gerekli gürültü tedbirleri almak için
çalışmalar yapılmaktadır. Gürültü yönetmeliği çerçevesinde Batman Belediyesinin gürültü yetkisi almak
için, Çevre Denetim Biriminin kurulması çalışmaları devam etmektedir.
İl bazında 2022 yılı içerisinde İl Müdürlüğümüze eğlence yerleri, sanayi, şantiye, işyerlerinin soğutucuları,
jeneratör ve benzeri gürültüsü ile ilgili 45 adet denetim yapılmıştır. Bu denetimlerin 13 adet işyeri, 2 adet
şantiye, 30 adet eğlence yeri kaynaklı denetimlerdir. İl müdürlüğümüze gelen şikâyetler üzerine ilgili mevzuat
çerçevesinde gerekli denetimler yapılmış ve bu denetimler sonucunda Gürültü ile ilgili idari yaptırım
uygulanmamıştır.
İl Müdürlüğümüze ulaşan gürültü şikâyetlerinin konu bazında dağılımı Grafik A.3’ de verilmiştir.
23
Grafik A.3- İlimizde 2022 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
İlimizde mevcut tamamlanan gürültü bariyeri bulunmamaktadır.
A.6. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar
Bakanlığımız koordinasyonunda hazırlanan ve 3 Mayıs 2010 tarihinde Başbakanlık Yüksek Planlama
Kurulu tarafından onaylanan Ulusal İklim Değişikliği Stratejisinin uygulanmaya konulması amacıyla sera
gazı emisyonu kontrolü ve iklim değişikliğine uyum konusunda 2011-2013 yıllarına yönelik stratejik
ilkeleri ve hedefleri içeren İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (İDEP) hazırlanmış ve 2011 yılının
Temmuz ayında uygulanmaya konulmuştur. İDEP’in amacı, sera gazı emisyonlarını sınırlamaya yönelik
ulusal koşullara uygun eylemler belirleyerek iklim değişikliği ile mücadele edilmesi, iklim değişikliğinin
etkilerinin yönetilerek dayanıklılığın artırılması ve böylece Türkiye’de iklim değişikliği ile mücadele ve
uyumun teşvik edilmesidir.
Bu kapsamda İDEP uygulanmasından sorumlu olduğu belediye ve valiliğin sorumlu olduğu eylemler için
bağlı birimleri tarafından sağlanacak bilgiler derlenerek internet tabanlı İDEP İzleme Sistemine girişinin
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce yapılması uygun görülmüştür.
A.7. Ulaşım ve Hareketlilik
Bakanlığımızca Çevre Mevzuatının AB Mevzuatına uyum çalışmaları da dikkate alınarak
hazırlanan“11.03.2017 tarih ve 30004 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz Gazı
Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği” ile Yukarıda bahsedilen Kanun ve Yönetmelikler çerçevesinde; trafikte
seyreden motorlu taşıtların hava kirliliğine olabilecek olumsuz etkilerinin azaltılması ve hava kalitesinin
korunmasına yönelik gerekli tedbirlerin alınması gayesiyle aşağıda belirtilen hususlara uyulması önem arz
etmektedir.
TS 13231 Standardını sağladığını belgeleyen özel veya yetkili servis istasyonları, muayene kuruluşları ile
araç muayene istasyonu veya araç muayene istasyonuna bağlı seyyar araç muayene istasyonlarına
Yönetmelikte belirtilen şartları da yerine getirmeleri halinde il Müdürlükleri tarafından üç yıl süreli Egzoz
Gazı Emisyon Ölçüm yetki belgesi verilir. İlimizdeki Araç Sayısı ve Egzoz Gazı Ölçümü Yaptıran Araç
Sayısı Çizelge A.8’da verilmiştir.
0
5
10
15
20
25
30
İŞYERİ ŞANTİYE EĞLENCE
13
2
30
24
Çizelge A.8- 2022 Yılında İlimizdeki Araç Sayısı ve Egzoz Gazı Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı (Çevre,
Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
Çizelge A.9– Tamamlanan Bisiklet Yolları
(Batman Belediyesi, 2023)

Çizelge A.10– Tamamlanan Yeşil Yürüyüş Yolları
(Batman Belediyesi, 2023)
İli Güzergâhı Mesafe (km)
Batman Tilmerç Mahallesi 0,553
İlimizde mevcut tamamlanan çevre dostu sokak bulunmamaktadır.
A.8. Sonuç ve Değerlendirme
Batman İlinde hava kirliliğine neden olan etmenler; kış sezonunda ısınma amaçlı kullanılan yakıtlar,
Endüstriyel tesislerin şehir içinde kalması, meteorolojik faktörlerdir. (Şehrin çanak şeklinde olması,
inverziyonlu günlerin çok olması, durgun gün sayısı 200 gün ve hava karışım yüksekliğinin 4m olması).
İlde bulunan ve hava kirliliğine neden olması muhtemel tüm tesisler İl Müdürlüğümüz uzman teknik
personellerince periyodik olarak kontrol edilmekte ve ölçüm sonuçları ilgili yönetmeliklerdeki
standartlar ışığında yorumlanmaktadır.
Batman il genelinde konut ve işyerlerinin ısıtılmasında yakıt olarak Doğal Gaz, kömür, odun, kalorifer yakıtı
ve az miktarda motorin kullanılmaktadır. Köylerde yaşayanların ve ekonomik durumu iyi olmayan ailelerin
tezek kullandığı da görülmektedir.
Egzoz Gazı Emisyon Ölçüm Yetki
Belgesi Düzenlenen Firma Sayısı İldeki Toplam Araç Sayısı Egzoz Ölçümü Yaptıran
Araç Sayısı
7 34.140 42.294
İli Güzergâhı Mesafe (km)
Batman Atatürk Bulvarı ile Turgut Özal Bulvarı 6,000
Batman Körük Mah. Yaşam Parkı Önü 1,080
Batman Körük Mah. Şehit Yusuf Erin Caddesi 0,545
Batman Körük Mah. Sosın Caddesi Salih Gök Parkı Önü 0,367
Batman Belde Mah. Fırat Caddesi 0,589
Batman Belde Mah. Yaşar Kemal Kent Ormanı çevresi 0,895
Batman Şirinevler Mah. Milli Egemenlik Bulv. 0,815
Batman Fatih mah. Ömer Muhtar ve Barış Bulv. 1,717
Batman Pazaryeri Mah. Hal yolu 2,190
Batman Şafak Mahallesi Millet Bahçesi Çevresi 0,640
TOPLAM 14,833
25
Kullanılan yakıtlara ait kontroller ve gerekli kısıtlamalar; ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından titizlikle
yapılmaktadır. Kullanılması uygun olmayan ve gerekli izinleri alınmamış her türlü yakıtın kullanımı ve
satışının önlenmesi amacıyla bir dizi çalışmalar yapılmaktadır.
Kış sezonunda ilimize kaçak ve kalitesi düşük sıvı ve katı yakıt getirilmesi, özel kalorifer yakıtı adı altında
değişik özelliklerde yakıt imal edilmesi, depolanması, satılması ve kullanılmasının önlenmesi amacıyla
tüm gün denetimler yapılmaktadır.
Ayrıca İlimizde bir adet Hava Kalitesi Ölçüm Cihazı mevcut olup, Batman Valiliğine ait otopark
bahçesinde bulunmaktadır. Gün içerisinde yarım saatlik veriler alınmakta ve
https://sim.csb.gov.tr/ adresinden de online olarak takip edilebilmektedir. Kurulan hava kirliliği
ölçüm istasyonunda Kükürtdioksit (SO2) ve Partikül Madde (PM10) parametreleri ölçülmektedir.
Ölçüm istasyonunda toplanan ölçüm verileri Bakanlığımıza ait özel bir ağ (VPN) üzerinden GSM
Modemler aracılığıyla Bakanlığımız Çevre Referans Laboratuvarı Veri İşletim Merkezine
aktarılarak izlenmekte ve https://sim.csb.gov.tr/ adresinde eşzamanlı olarak yayınlanmaktadır.
Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan
egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör oluşturmaktadır. Havada bulunan kurşunun % 95’ inin
araçlardan kaynaklandığı düşünüldüğünde araçlardan kaynaklanan hava kirliliğinin önemi bir kez daha
anlaşılmış olacaktır.
İl merkezinde özellikle trafik yoğunluğunun fazla olduğu cadde ve kavşaklarda, gürültü kirliliği
gözlenmektedir. Yeni yerleşim alanlarında bazı tedbirler alınarak bahçe ve kaldırım alanlarının fazlalığı
ile, gürültünün etkisi azda olsa azaltılmaktadır. İlimiz sınırları içinde bulunan birçok iş yeri, Eğlence Yerleri,
Sanayi, Şantiye alanlarında gürültü seviyesinin yüksek olduğu gözlenmiştir. Bu seviyedeki gürültüye maruz
kalan kişilerde zamanla sağlık açısından bir takım bozukluklar meydana gelebileceğinden, gürültü
seviyesini düşürmek için bir takım önlemler alınması gerekmektedir. Yüksek gürültü sonucu yüzyılın en
büyük ve tedavisi en zor rahatsızlıklarından biri olan stres faktörü ortaya çıkmaktadır.
Şehir içi ve mahalle aralarında sanatlarını icra ederek, para kazanan işyerleri eşraflarının yapmış oldukları
işin özelliğine göre çevreyi rahatsız etmektedirler. Bu durum ancak gürültünün azaltılmasına yönelik küçük,
kolay ve masraflı olmayan tedbirlerle düzeltmeye çalışmaktadırlar.
İlimizdeki inşaat, hafriyat gürültüsü sürekli olmadığından çevreye olan etkisi diğer gürültülere göre daha az
rahatsız edicidir. İnşaat gürültüsünün minimum seviyeye indirilmesi için gerekli denetim ve çalışmalar
yapılmaktadır.
İlimizde gürültü kirliliğinin diğer bir kaynağı da; özellikle susturucu takılmayan motosikletlerden yayılan,
insanı ruhen, zihnen ve bedenen rahatsız eden gürültüdür. 11.03.2017 tarih ve 30004 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında ölçümlerin
yapılması için Batman İlinde 7 firmaya Egzoz Emisyon ölçüm yetki belgesi verilmiştir.
Uzun süre gürültüye maruz kalan kişilerde konsantrasyon bozukluğu olması ile iş veriminde zamanla düşme
meydana gelmektedir. Yaz aylarında artış gösteren gürültü seviyesini azaltmak için sadece belediyenin almış
olduğu bazı tedbirler mevcuttur.
Memur, işçi, esnaf kısaca çalışan her kesim insanın dinlenme günleri olan tatil günlerinde sabahın erken
saatlerinden akşamın geç saatlerine kadar çalışan inşaat makineleri ve diğer aletlerin kişi üzerinde yaptığı
olumsuz etkiler sonraki çalışma günlerine aksetmektedir. Hafta içi çalışan ve yorgunluğunu atmaya
çalışan bir insanın ayrıca bir de gürültü rahatsızlığına maruz kalması fiziksel ve ruhsal sağlığını etkileyecek bir
durumdur.
26
İlimizde karayolu ve demiryolu kenarlarında mevcut gürültü etkisini azaltmak üzere plantasyon veya
benzeri herhangi bir tür tedbir alınmamış ve buralarda gürültü düzeyleri ile ilgili herhangi bir çalışma
yapılmamış.
Hammaddeleri işlenebilecek duruma getirerek değerlendirmeye yarayan işlemlerin ve araçların tümü
şeklinde tanımlanan endüstriye ait tesisler, kentlerde veya kırsal alanlarda gürültü kirliliğinin bir parçasını
oluşturmaktadır. Günümüz teknolojisi sayesinde ileri derecelere ulaşan bu tesisler, işyerleri düzensiz
kentleşme ile konut bölgelerinin iç kısımlarına kadar girmiştir. İlimizde, son zamanlarda yapılan esnaf
siteleri(sanayi sitesi, marangozlar ve kaynakçılar sitesi) küçük imalat sanayini kent içinde gelişigüzel
dağılmış bir durumdan bir nebze olsun kurtarmıştır.
Kaynaklar
TÜİK Siirt Bölge Müdürlüğü
Batman Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
Siirt Batman Doğal Gaz Dağıtım A.Ş (SİBADAŞ)
Batman Valiliği Sosyal ve Dayanışma Vakfı Başkanlığı
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü Envanter Verileri
https://sim.csb.gov.tr/
(Bu bölümdeki tablolar 2023 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze
gönderilen verilere göre hazırlanmıştır.)
27
B. SU VE SU KAYNAKLARI
B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli
B.1.1. Yüzeysel Sular
B.1.1.1. Akarsular
İlimiz sınırları içinde bulunan en belirgin akarsular Dicle Nehri, Garzan Çayı, Batman Çayı, Sason Çayıdır.
Batman İl sınırında en önemli akarsu; Dicle Nehri’dir. Dicle Nehri’nin Batman İli sınırlarındaki en
önemli kolları Garzan Çayı ve Batman Çayı’dır. Batman Çayını oluşturan ana kollar Kulp Çayı, Sarım
Çayı, Zori Çayı ve Talorin Çayı’dır. Bu kollardan Kulp ve Sarım Çayı, Diyarbakır İl sınırları, Sason, Zori
ve Talorin çayları ise Batman İl sınırları dâhilindedir. Batman Çayının İl sınırları içindeki uzunluğu 124 km
olup kuzeyde Serim mıntıkasından başlayıp güneye doğru Kulp Çayı ile birleşerek Batman İlini terk
etmektedir. Batman Çayı’nın yıllık ortalama su potansiyeli 4.2 milyar m3
’tür. Garzan Çayı yıllık ortalama
su potansiyeli 830 milyon m3
’tür. İlimizde bulunan akarsuların toplam uzunluğu, İl sınırları içindeki
uzunluğu, debisi, kolu olduğu akarsu ve kullanım amaçları hakkında bilgiler Çizelge B.1’de verilmiştir.
Çizelge B.1 -İlimizin Akarsuları
(Devlet Su İşleri 10. Bölge Müdürlüğü, 2023)
AKARSU İSMİ Toplam
Uzunluğu
(km)
İl Sınırları
İçindeki
Uzunluğu
(km)
Debisi
(m3
/sn)
Kolu Olduğu
Akarsu
Kullanım Amacı
Dicle Nehri 530 86 4059 Dicle Sulama, Enerji
Garzan Çayı 168 110 1177 Dicle Sulama, Enerji
Batman Çayı 144 124 3665 Dicle Sulama, Enerji
Sason Çayı 65 65 544 Batman Enerji
Serkan (Zori)
Çayı
78 58 898 Batman Sulama
B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler Rezervuarlar
İl sınırları dâhilinde doğal göl bulunmamaktadır. Ancak DSİ tarafından sulama amaçlı olarak yapılmış bir
adet göl mevcuttur. Gercüş – Kırkat Göleti ve Kozluk – Ceffan Göleti’dir dir. Gercüş-Kırkat Göleti Dicle
Havzasında Mardin İli Gercüş İlçesine 8 km. uzaklıktadır. Gölet nehir deresi üzerinde olup 350 ha alanı
sulamaktadır. Ceffan (Garzan) Göleti ise Ceffan deresi üzerinde ve Beşiri-Garzan karayolunun 1km kadar
güneyinde kurulmuştur. Göletten başlanarak Garzan Çayı’nın sol sahilinde kuzey-güney doğrultusunda
uzanan toplam 332 ha araziyi sulamaktadır. İlde bulunan sulama göletlerine ait bilgiler Çizelge B.2’de
verilmiştir.

28
Çizelge B.2- İlimizdeki mevcut göl, gölet ve rezervuarlar (Devlet Su İşleri 10. Bölge Müdürlüğü, 2023)
Göletin Adı Tipi Göl hacmi,
m3
Sulama Alanı
(net), ha
Çekilen Su Miktarı,
(m3
)
Kullanım
Amacı
Gercüş-Kırkat Göleti Homojen
Toprak Dolgu 3.155.210 350 Talep yok Sulama
Kozluk-Ceffan Göleti Kil Çekirdekli
Kaya Dolgu 6.845.000 332 4.000.000 Sulama
B.1.2. Yeraltı Suları
Batman İli ve çevresinin yeraltı suyu yönünden verimli birimleri Batman Çayı verimli alüvyonları ile
Batman Ovası’nın bir kesiminde yayılım gösteren çakıl taşı ve kumtaşı birimlerinden oluşan
lahtiformasyonudur.
Batman İlinin mevcut içme suyu Batman Çayı alüvyonlarından karşılanmaktadır. Bu alandaki yeraltı
suyu 9-10 m civarındadır. İlin güneydoğu kesimlerinde yayılım gösteren lahtiformasyonunda ise su seviyesi 25-
30 m arasındadır. Diğer kesimler ise yeraltı suyu yönünden verimsizdir. Ayrıca Batman İlinin yaklaşık 12 km
güneybatısında Diyarbakır İl sınırları içerisinde kalker akiferden boşalan ve yaklaşık debisi 6,5 m³/s olan
Zilek kaynakları bulunmaktadır.
İl yeraltı su rezervleri bakımından zengindir. Sulanabilen alanların bir kısmında üreticilerin kendi
imkânları ile açtıkları derin kuyulardan sağlanan suyla sulu tarım yapılmaktadır.
Çizelge B.3- İlimizin Yeraltı suyu Potansiyeli (Devlet Su İşleri 10. Bölge Müdürlüğü, 2023)
Ayrıca MTA Genel Müdürlüğü il ve yakın çevresinde jeotermal enerji aramalarına yönelik yaptığı çalışmaları
sonucunda Kozluk-Taşlıdere jeotermal alanında 83°C sıcaklık ve 16 lt/sn db’ye sahip jeotermal kaynak ortaya
çıkarılmıştır.

B.1.2.1. Yeraltı Su seviyeleri
Çizelge B.4- Batman ili Yeraltı Suyu Değişim Tablosu (Devlet Su İşleri 10. Bölge Müdürlüğü, 2023)
İli İlçesi Derinlik
(m)
Pompaj(m) Statik
Seviye (m)
Dinamik
Seviye (m)
Tahsis
(hm3
/yıl)
Tahsis
(m3
/yıl)
Batman Merkez 47 17,50 24,00 37,00 0,10 99225
Batman Beşiri 80 5,00 40,00 61,00 0,07 68040
Batman Gercüş 180 4,50 112,00 118,00 0,06 61236
Batman Hasankeyf 170 1,00 88,00 125,00 0,01 5670
Batman Kozluk 17 6,00 3,00 7,00 0,03 34020
DSİ 10. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ BATMAN İLİNDE YAPILAN YERALTISUYU TAHSİSLERİ 2022 YILLI SONUNA
KADAR
İli
Tahsis Edilen Su Miktarı (hm³ / yıl)
İçme Kullanma
(hm³/yıl)
Sanayi
( hm³/yıl)
Sulama
(hm³/yıl)
Toplam Tahsis Edilen
Miktar (hm³/yıl)
BATMAN 10,74 2,24 10,67 23,66
2022 Yılı sonuna kadar verilen Kullanma
Belgesi (Adet)
40 18 324 382
29
B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi
İlimizde Yüzey ve yeraltı suları için değerlendirme 7 Nisan 2012 tarih ve 28257 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanan “Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik” ve
10.08.2016 tarih ve 29797 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğinde Değişiklik
Yapılmasına Daire Yönetmeliğe” kapsamın da Batman ilinde 2022 yılı yüzey ve yeraltı sularında tarımsal
faaliyetlerden kaynaklanan nitrat kirliliği ile ilgili analiz sonuçları Çizelge B.5 te verilmiştir.
Çizelge B.5 – İlimizde 2022 yılında yüzey ve yeraltı sularında tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan
nitrat kirliliği ile ilgili analiz sonuçları (İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2023)
Su
Kaynağının
Cinsi
(Yüzey/
Yeraltı)
Adı Kullanım amacı ve kullanılan miktar
Analiz Yapılan İstasyonun
İçme ve
kullanma
suyu
Enerji
üretimi
Sulama
suyu
Endüstriyel
su temini
Akım
gözlem
istasyonu
kodu
Analiz
sonuçları
YSKY
(Tablo-5)
Yeri
(İlçe, Köy, Mevkii)
Koordinatları
(YAS için)
Yıllık
Ortalama
Nitrat
Değeri
(mg/L)
Yüzey Soğuksu _ + + _ 72.021 – Merkez/Soğuksu X-41.0165
Y-37.8325
5,8
Yüzey Taşlıdere _ + + – 72.012 – Kozluk/Taşlıdere
Köyü
X-41.236824
Y-38219278
4,0
Yüzey İkiköprü _ _ + – 72.015 – Beşiri/İkiköprü X-41.546899
Y-37.795675
8,05
Yeraltı Gercüş içme – + – 72.011 – GERCÜŞ Merkez X-41.37767526
Y-37.56370041
4,9
Yeraltı Köprübaşı içme – + – 72.015 – Sason/Köprübaşı X-41.278567
Y-38283751
27,2
Yeraltı Balpınar _ + + – 72.008 – Merkez/Balpınar X-41.0602737
Y-37.8697851
116,3
B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu
B.3.1. Noktasal kaynaklar
B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar
2022 Yılı Atıksu Arıtma Tesisine giren toplam atıksu miktarı 48.256.062 m³/yıl dır. Batman Belediyesi
tahakkuk verilerine göre bu miktarın % 2 sının sanayi atıksuyu olduğu tespit edilmiştir. Batman
Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi deşarj koordinatları Y= 418117 X=4196232 ITRF-96 dir.
B.3.1.2. Evsel Kaynaklar
2022 Yılı Atıksu Arıtma Tesisine giren toplam atıksu miktarı 48.256.062 m³/yıl dır. Batman Belediyesi
tahakkuk verilerine göre bu miktarın % 98 inin evsel atıksu olduğu tespit edilmiştir. Batman Belediyesi
Atıksu Arıtma Tesisi deşarj koordinatları Y= 418117 X=4196232 ITRF-96 dir.
30
B.3.2. Yayılı Kaynaklar
B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar
Batman İlinde 156.980 ha tarım arazisi, 40.754 ha Mera Arazisi, 69.084 ha Orman Arazisi
kullanılmaktadır. Batman İl yüzölçümü 470.600 ha olup; İl yüzölçümünün % 33,36 tarımsal faaliyetlerde,
% 8,62 Mera arazisi, % 14,68 Orman arazisi, % 43,34 Tarıma elverişsiz arazilerden oluşmaktadır.
Batman İl genelinde tarımsal ürünlerin yetiştirme periyodu bütün yıla yayılmıştır. Eylül Ekim aylarında
başlayan buğday, arpa, mercimek ve nohut tarımı, Haziran ayının ilk yarısında sona ermekte ve Nisan
ayının sonu ile Mayıs ayının ilk haftasında pamuk tarımı başlayıp Kasım, Kasım ayı sonu Aralık ilk
haftasına kadar devam etmektedir.
2022 yılında tarımda kullanılan gübre ve tarımsal ilaçlar ile ilgili veriler çizelge B.6 ve B.7’da yer
almaktadır.

Çizelge B.6. 2022 Yılı Gübre Kullanımı (Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, 2023)

Çizelge B.7. 2022 yılında tarımda kullanılan tarımsal ilaçlar (Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, 2023)

Gübre Cinsi Tüketim
(ton)
Gübre Cinsi Tüketim
(ton)
A.N. % 26 15.746,3 NPK 15+15+15 99
A.N. % 33 – A.S%21 –
Üre 17.330,2 TSP –
Kom. 20.20.0 16.025,9 Potasyum Nitrat 1.235,3
Kom. 20.20.0+%1 zn 6.935,0 Kom.8.18.0+02 zn –
DAP 4.179,3 Mısır Güb. 18-24-12 78
TOPLAM 61.629
Kimyasal Maddenin
Adı Kullanım Amacı
Miktarı İlde Tarımsal İlaç Kullanılarak
Tarım Yapılan Toplam Alan (ha) Ton Lt
İnsekdisitler Böcek İlacı 0,039 11.940 30.688
Herbisitler Yabancı Ot 1,35 14.960 41.400
Fungisitler Mantar 21,119 8 72.665
Rodentisitler Fare İlacı – –
Akarisitler Akarlar – 25 55
TOPLAM 22,508 26.933 144.808
31
B.3.2.2. Diğer
İlimizde 2022 yılı için toplanan katı atık miktarı 115.200 ton/yıl’ dır. İlimizde atıklar Raman Katı Atık
Sahasında vahşi olarak depolanmaktaydı. Batman Belediyesi Vahşi Depolama Alanının Islahı ve Yeni
Katı Atık Düzenli Depolama Alanının yapımı, İşletilmesi ve çıkan Metan Gazının kullanılarak Enerji
elde edilmesi işi 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 35. Maddesinin (a) bendi gereğince 17 Ekim
2019 tarihinde ihale edilmiştir. 2020 yılı itibari ile İhaleyi kazanan firma vahşi depolama alanının ıslahı
ve düzenli depolama sahası çalışmaları yapmakta ve Atık yönetimine uygun şekilde, çöp gazından
enerji elde etmektedir. Bu sahaların etkileyebilecekleri yeraltı ve yerüstü su kaynakları
bulunmamaktadır.
B.4.Denizler

İlimizin denize kıyısı bulunmamaktadır.
B.5. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri

B.5.1. İçme ve Kullanma Suyu
B.5.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içme suyu arıtım tesisi
mevcudiyeti

İlimizde yüzeysel su kaynaklarından yararlanılmamaktadır. İlimizde kullanılan suyun tamamı derin su
kaynaklarından temin edilmektedir. Üretilen su miktarı 2022 yılında 54.249.800 m³ tür. Batman
Belediyesi BASKİ Müdürlüğünün verilerine göre üretilen suyun % 78 evsel ve % 2’sı sanayi amaçlı
kullanılmaktadır. Geri kalan % 20 de diğer Ticari, İnşaat, Resmi Kurum, Park Bahçeler, vb. amaçlarla
kullanılmaktadır.
Batman Belediyesi verilerine göre 808,21 km lik şebeke ağı ile 487.000 kişiye içme ve şebeke suyu hizmeti
verilmektedir. İlimizde toplam 9 adet Belediye (4 adet Belde Belediyesi) bulunmaktadır. İlimizde içme suyu
arıtım tesisi bulunmamaktadır.
Grafik B.1 – Batman ilinde 2022 yılı belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu şebekesi ile
dağıtılmak üzere temin edilen su miktarının kaynaklara göre dağılımı
B.5.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içme suyu arıtım tesisi mevcudiyeti
Yer altı (derin kuyularda) su üretim miktarımız saniyede 1.720 litredir. İlimizde İçme Suyu Arıtma Tesisi
bulunmamaktadır. Ancak klorlama işlemi yapılmaktadır.
Yeraltı Suyu
100%
Yeraltı Suyu
32
B.5.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb.
İçme suyu kaynaklarımız, Batman Çayı kenarında Diyarbakır yolu üzerinde bulunan 141 dönümlük
havzada açılmış olan ortalama 60 metrelik derinlikte 30 adet kuyudan ve 150 metrelik derinlikte 13
adet kuyudan olmak üzere toplam 43 adet kuyudan temin edilmektedir.
Batman İlinin mevcut içme suyu Batman Çayı alüvyonlarından karşılanmaktadır. Batman Çayı, 945 ha
alanda ve 86,75 km uzunluğunda olup Kuzeyde Serim mıntıkasından başlayıp Güneye doğru Kulp
Çayı ile birleşerek İlimizi terk etmektedir. Batman Çayı’nın yıllık ortalama su potansiyeli 4,2 Milyar
m3
’tür.
B.5.2. Sulama
Batman İlinde 156,980 ha tarım arazisi, 40.754 ha, Mera Arazisi, 69.084 ha Orman Arazisi
kullanılmaktadır. İlin yüzölçümü 470.600 ha olup ilin tarım arazisi toplamı, 156,980 ha’dır. İl
yüzölçümünün % 33,36 tarımsal faaliyetlerde, % 8,62 Mera arazisi, % 14,68 Orman arazisi, % 43,34
Tarıma elverişsiz arazilerden oluşmaktadır.
Batman il genelinde tarımsal ürünlerin yetiştirme periyodu bütün yıla yayılmıştır. Eylül Ekim aylarında
başlayan buğday, arpa, mercimek ve nohut tarımı, Haziran ayının ilk yarısında sona ermekte ve Nisan
ayının sonu ile Mayıs ayının ilk haftasında pamuk tarımı başlayıp Kasım, Kasım ayı sonu Aralık ilk
haftasına kadar devam etmektedir. Sulama yapılan alanlarda Damlama, Yağmurlama, Tamburlu
Sistem Yağmurlama yöntemleri kullanılan sulama sistemi yöntemleridir.
B.5.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı
Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı Batman Silvan Sulaması 75.000 ha, Batman Sağ Sahil
90.000 ha, Batman Sol Sahil 38.000 ha olmak üzere toplam 375.000.000 m3
su harcanıyor. Sifon olan
yerlerde Batman Çayına drene edilmektedir. Drene edilen miktar bilinmemektedir
B.5.2.2. Damlama, Yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı
Damlama, Yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarına ilişkin herhangi bir
veri bulunmamaktadır.
B.5.3. Endüstriyel Su Temini
İlimizde yeni kurulan Organize Sanayi Bölgesinin dışında küçük sanayi sitelerine Batman
Belediyesinin mevcut şebekesinden su verilmektedir. Organize Sanayi Bölgesi mücavir alanımızın
dışında olduğundan kendi sularını kendileri temin etmektedirler.
Organize Sanayi Bölgesinin atıksu arıtma tesisi 2013 yılında işletmeye alınmıştır. Arıtma Tesisi
biyolojik arıtmadan oluşmaktadır. Kapasitesi 600 ton/gün dür.
33

B.5.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı
İlimizde su kaynakları üzerinde enerji üretme amacıyla kurulan hidroelektrik santrallerinin
kapasitelerinden ve özellikleri Çizelge B.8’de verilmiştir.
Çizelge B.8- İlimizde Su Kaynakları Üzerinde Enerji Üretme Amacıyla Kurulan Hidroelektrik
Santrallerinin Kapasiteleri ve Özellikleri (Devlet Su İşleri 10. Bölge Müdürlüğü, 2023)

B.5.5. Rekreasyonel Su Kullanımı
İlimizde bulunan merkez park ve refüjlere % 80 oranında şebeke suyu % 20 oranında muhtelif
alanlarda açılan kuyulardan su sağlanmaktadır.
B.6. Çevresel Altyapı
B.6.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi
Hizmetleri
İlimizde yıllar bazında kanalizasyon şebekesi tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam nüfusa
oranı Grafik B.2’de verilmiştir.
İlimizde Batman Belediyesinin Atıksu Arıtma Tesisi 2011 yılında işletmeye alınmış olup Batman
Belediyesinden alınan bilgiler doğrultusunda İlimizde yıllar bazında atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen
belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oranı Grafik B.3’de verilmiştir.
Grafik B.2 – Yıllar bazında kanalizasyon şebekesi tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam
nüfusa oranı (Batman Belediyesi, 2023)
88
90
92
94
96
98
2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2021 2022
93
92 92
95
96
98 98 98 98 98
96
Sıra
No
Faaliyet Adı Faaliyetin Yeri Kapasitesi Amacı Faaliyet
Durumu
1 Batman Barajı HES Batman Çayı
Üzerinde
483 GWh/yıl (198 MW) Sulama,
Enerji
İşletmede
2 Garzan Barajı HES Garzan Çayı
üzerinde
219,58 GWh/yıl (52,03 MW) Sulama,
Enerji
İşletmede
34
Grafik B.3 – Yıllar bazında atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam belediye
nüfusuna oranı (Batman Belediyesi, 2023)
Çizelge B.9 – İlimizde 2022 Yılı Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu (Batman Belediyesi, 2023)
Belediyenin atıksu arıtma tesisinden çıkan arıtma çamuru mevcut haliyle Belediye Katı Atık
sahasına gönderilmektedir.
B.6.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri
Batman Organize Sanayi Bölgesi bünyesinde bulunan tesislerin OSB Kanalizasyon şebekesine
bağlantısı bulunmaktadır. Batman Organize Sanayi Bölgesi Atıksu Arıtma Tesisi evsel nitelikli ve
endüstriyel nitelikli atık suları arıtacak tesis olup biyolojik arıtma ünitesinden oluşmaktadır. Atıksu
Arıtma Tesisinin günlük kapasitesi 600 ton olup, 0,006 ton/gün atık çamur oluşmaktadır. Arıtma
tesisinde oluşan su arıtıma tabi tutulduktan sonra OSB sınırları içinden geçen Batman Deresi yatağına
(kuru dere yatağı) boru hattı ile deşarj edildiği Batman Organize Sanayi Bölgesi İdaresi tarafından
beyan edilmiştir. Ayrıca Batman Organize Sanayi Bölgesi sınırları içerisinde, Beşiri ilçesi, Baharzık
Köyü, 202 ada 11 nolu 49.932,17 m2
’lik alanda 6.000 m3
/gün kapasiteli yapılması planlanan atıksu
arıtma tesisi proje aşamasındadır.
Çizelge B.10 – İlimizde 2022 Yılında OSB’lerdeki Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu
(Batman Organize Sanayi Bölgesi, 2023)
0
50
100
2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2021 2022
95 90 88 85 83 80 78 75 72 70 70
Yerleşim
Yerinin Adı
Belediye Atıksu Arıtma Tesisi
Olup Olmadığı?
Belediye Atıksu Arıtma Tesisi
Türü
Mevcut
Kapasitesi
(ton/gün)
Arıtılan
/Deşarj
Edilen
Atıksu
Miktarı
(m3/sn)
Deşarj Noktası
koordinatları
Deniz
Deşarjı
Hizmet
Verdiği
Nüfus
Oluşan AAT
Çamur
Miktarı
(ton/gün)
Var
İnşa/plan
aşamasında Yok Fiziksel Biyolojik İleri
İl
Merkezi
X X
61000
m3/gün
0,63
m3/sn
Y= 418117
X=4196232
ITRF-96
Batman
Çayı 487.000 84
OSB Adı Mevcut
Durumu
Kapasitesi
(ton/gün)
SAİS Kabini
Durumu
(var/yok)
AAT Türü AAT Çamuru
Miktarı
(ton/gün)
Deşarj
Ortamı
Deşarj
Koordinatları
Batman Organize
Sanayi Bölgesi
FAAL 600 Yok BİYOLOJİK 0,006 KURU
DERE
X= 37,89667 Enlem
Y= 41,23532 Boylam
Batman Organize
Sanayi Bölgesi
Proje
Aşamasında
6.000 BİYOLOJİK KURU
DERE
35
B.6.3. Düzenli Depolama Tesislerinde Oluşan Sızıntı Sularının Yönetimi
İlimizde atıklar Raman Katı Atık Sahasında vahşi olarak depolanmaktaydı. Batman Belediyesi Vahşi
Depolama Alanının Islahı ve Yeni Katı Atık Düzenli Depolama Alanının yapımı, İşletilmesi ve çıkan
Metan Gazının kullanılarak Enerji elde edilmesi işi 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 35.
Maddesinin (a) bendi gereğince 17 Ekim 2019 tarihinde ihale edilmiştir. 2020 yılı itibari ile İhaleyi
kazanan firma vahşi depolama alanının ıslahı ve düzenli depolama sahası çalışmaları yapmakta ve Atık
yönetimine uygun şekilde, çöp gazından enerji elde etmektedir. Ayrıca Depolama alanında
biyobozunurluk nedeniyle oluşan sızıntı sularının toplanması geri devri ve arıtılması ile ilgili sızıntı
suyu arıtma sistemi yapılacak sonrasında deşarj standartlarına ulaşması ve daha iyi arıtma uygulamaları
için Batman Atıksu Arıtma Tesisine deplase edilecektir. Bu sahaların etkileyebilecekleri yeraltı ve
yerüstü su kaynakları bulunmamaktadır.
B.6.4. Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanılması veya Bertarafı
İlimizde atıksuların geri kazanımı yapılmamaktadır. Arıtma Tesisinden çıkan sular alıcı ortama
Batman Çayına deşarj edilmektedir.
B.7. Toprak Kirliliği ve Kontrolü
B.7.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar
Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik” ve “Toprak
Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik Yeterlilik Belgesi
Tebliği” kapsamında İlimiz genelinde bulunan toplam 126 tesise ait Faaliyet Ön Bilgi Forumları İl
Müdürlüğümüze sunulmuş olup Kirlenmiş sahalar Bilgi Sistemi üzerinden de onaylanmıştır. 2022
yılında Batman ilinde tespit edilen noktasal kaynaklı toprak kirliliğine ilişkin veri bulunmamaktadır.
B.7.2. Arıtma Çamurlarının Bertaraf Yönetimi
Arıtma çamurlarının toprakta kullanımında gerekli tedbirlerin alınması esaslarını sürdürülebilir
kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde belirlemeyi amaçlayan “Evsel ve Kentsel Arıtma
Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik” (EKAÇTKDY) kapsamında yapılan
herhangi bir çalışma verisi bulunmamaktadır.
Batman Belediyesine ait Arıtma Tesisinde çürütücü tankında çürütülen çamur 16 adet kurutma
havuzunda kurutulduktan sonra Batman Belediyesi Katı Atık depolama sahasına gönderilmektedir.
Batman Belediyesi Arıtma Tesisinden çıkan arıtma çamurunun analizi ve arıtma çamurunun
yönetimine ilişkin çalışma yapılmış ve toprakta kullanımı uygun olduğu tespit edilmiştir. Henüz çamurun
toprakta kullanımı aşamasına geçilmemiştir. İşlem ihale aşamasındadır.
Batman Organize Sanayi Bölgesine ait Arıtma Tesisinde şimdiye kadar arıtma çamuru
oluşmamıştır. Tesiste arıtma çamuru oluşması durumunda gerekli analizler yapıldıktan arıtma
çamurunun Batman Belediyesi Atıksu arıtma tesisine gönderilerek bertaraf edileceği ifade
edilmektedir.
36
Organize Sanayi Bölgesinin atıksu arıtma tesisi 2013 yılında işletmeye alınmış ancak arıtma çamuru
oluşmadığından analizine ilişkin herhangi bir çalışma verisi bulunmamaktadır.
B.7.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin
yapılan çalışmalar
23.10.2010 tarih ve 27471 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe giren Madencilik
Faaliyetleri İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliğinin 9. Maddesinin 2.
Bendinde “İşletmeci, doğaya yeniden kazandırma çalışmalarına ilişkin hazırlamış olduğu uygulama
takvimine göre yapılan çalışmaları yıllık izleme raporları şeklinde ilgili (Değişik ibare:RG-28/9/2012-
28425) Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğüne Ocak ayı sonuna kadar sunar.” hükmü
bulunmaktadır.
B.7.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği
İlimizde 2022 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin Maddesi Bazında ve Yıllık
Tüketim Miktarları, Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler Haricindeki Diğer Kimyasal
Maddelerin, İlimizde 2022 Yılında Topraktaki Pestisit vb Tarım İlacı Birikimini Tespit etmek
amacıyla yapılmış Analizin sonuçları ile ilgili İl Müdürlüğümüze sunulan veriler Çizelge B.11.
Çizelge B.12.’de verilmiştir.
Çizelge B.11 – İlimizde 2022 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin Maddesi
Bazında ve Yıllık Tüketim Miktarları (Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, 2023)

Çizelge B.12- İlimizde 2022 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler Haricindeki Diğer
Kimyasal Maddeler (Tarımsal İlaçlar vb) (Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, 2023)
Kimyasal Maddenin
Adı Kullanım Amacı Miktarı
Ton
İlde Tarımsal İlaç Kullanılarak
Tarım Yapılan Toplam Alan (ha)
İnsekdisitler Böcek İlacı 0,039 30.688
Herbisitler Yabancı Ot 1,35 41.400
Fungisitler Mantar 21,119 72.660
Rodentisitler Fare İlacı – –
Akarisitler Akarlar –
55
Diğer Nematisit
TOPLAM 22,508 144.808
Bitki Besin Maddesi
(N,P,K olarak)
Bitki Besin Maddesi Bazında
Kullanılan Miktar
(ton)
İlde Ticari Gübre Kullanılarak
Tarım Yapılan Toplam Alan
(ha)
Azot 48.254
67.000
Fosfor 14.568
Potas 10.745
TOPLAM 73.567
37
B.8. Sonuç ve Değerlendirme
İl sınırları içinde bulunan en belirgin akarsular Dicle Nehri, Garzan Çayı, Batman Çayı, Sason
Çayıdır. Batman İl sınırında en önemli akarsu; Dicle Nehri’dir. Dicle Nehri’nin Batman İli
sınırlarındaki en önemli kolları Garzan Çayı ve Batman Çayı’dır. Batman Çayını oluşturan ana kollar
Kulp Çayı, Sarım Çayı, Zori Çayı ve Talorin Çayı’dır. Bu kollardan Kulp ve Sarım Çayı, Diyarbakır
il sınırları, Sason, Zori ve Talorin çayları ise Batman İli sınırları dahilindedir. Batman Çayı, 86,75 km
uzunluğunda olup Kuzeyde Serim mıntıkasından başlayıp Güneye doğru Kulp Çayıile birleşerek İlimizi
terk etmektedir. Serken (Zori) Çayı 62 km uzunluğunda olup Çorçovus mıntıkasında başlayıp, Çalonur
Köyü mıntıkasına kadar devam etmektedir. Batman Çayı’nın yıllık ortalama su potansiyeli 4,2 milyar
m3
’tür. Garzan Çayı yıllık ortalama su potansiyeli 830 milyon m3
’tür.
Batman Çayı alüvyonlarında yeraltı suyu seviyesi yaklaşık olarak 3-4 m derinliktedir.
Lahtiformasyonunda ise statik seviye 28-30 m. civarındadır. Batman’ın içme suyu Batman Çayı
alüvyonlarından karşılanmaktadır. Batman İl merkezinde Lahtiformasyon yayılım göstermektedir.
Kiltaşı, kumtaşı ve çakıltaşı birimlerinin ardalanmasından oluşan Şelmo formasyonunda kil
taşı hakim birim durumundadır. Düşey ve yatay yönde tedrici geçişli olan bu formasyonun yöredeki
genişliği 150-200 m. arasıdır. Şelmo formasyonu genel olarak yer altı suyu yönünden verimli
değildir. Bölgede bu formasyon üzerinde açılmış sondaj kuyularından ortalama 1-2 lt/s civarında su
alınmaktadır. Yani akifer özelliği yoktur.
Batman Çayı kenarındaki alüvyonlar su yönünden verimli olup, İller Bankası tarafından açılan
keson kuyulardan 40 lt/sn verim alınmaktadır.
İlimizde oluşan evsel ve endüstriyel atık suları arıtmak için Batman Belediyesine ait bir arıtma tesisi
bulunmaktadır.
İlimizde OSB’ne ait biyolojik paket arıtmadan oluşan ve kapasitesi 600 ton/gün olan Arıtma Tesisi
bulunmaktadır.
Ayrıca Batman TÜPRAŞ Rafinerisinin endüstriyel ve evsel atıksuyun ayrı ayrı arıttıldığı iki adet atıksu
arıtım tesisi bulunmaktadır. Arıtım tesisi faaliyette olup, tesisin proses akışı uygun özelliklere sahiptir.
Tesis çıkış suyu kalitesi, doğrudan doğruya İluh Deresi’ne deşarj edilmeye uygundur. Yağ tutucu ve
çöktürme tanklarındaki sıyırıcıların, yağın tesisin sonraki aşamalarına ulaşmasını engellemek
amacıyla geliştirilmesi gibi bazı değişikliklerin yapılması zamanla uygulamaya konulacak bir işlem
olacaktır.
Ancak kanalizasyon şebekesine bağlı olmayan yerleşimler ya fosseptik çukurları kullanmakta veya
atıklarını doğrudan doğruya en yakın bir çukur veya dere yatağına deşarj etmektedir. Daha sonra bu
çukurlara atılan herhangi bir katı atık ve yağ, gres ve ağır metal gibi diğer potansiyel zararlı
atıkların yanı sıra kanalizasyon içinde su yolu olarak işlev görmektedir.
Yerçekimi ve yerel topoğrafya sebebiyle, taşkın suları, bu deşarj sularını taşkın kanallarından
kuyu alanlarına taşımaktadır. Bu atıklar daha sonra su kuyusu alanı civarındaki tarlaları ve sonrasında
da bu kuyulardan temin edilen suları kirletmektedir. Yaz aylarında yerel çiftçiler İluh Deresi atıksularını,
ekinlerini sulamak için kullanmakta ve bu ekinlerden aldıkları mahsulü de satmaktadırlar.
Şehrin mevcut çamur veya atık suyunun bertarafı veya yeniden kullanımı için çok yönlü bir
programı bulunmamaktadır. Ancak Batman Belediyesi Arıtma Tesisinden çıkan arıtma çamurunun
analizi yapılmış ve toprakta kullanımı uygun olduğu tespit edilmiştir. Şu an TÜPRAŞ atıksu arıtım
tesisinden çıkan çamur, lisanslı bertaraf tesislerine gönderilmektedir.
38
Batman ilinde doğal göl yoktur. Irmakların üzerinde kurulmuş olan iki gölet mevcuttur. Bunlar; -GercüşKırkat Göleti: Gölet Dicle havzasında Mardin İli Gercüş İlçesine 8 km. uzaklıktadır. Gölet nehir deresi
üzerinde olup 350 ha. alanı sulamaktadır.

• Ceffan (Garzan) Göleti: Gölet Cefan deresi üzerinde ve Beşiri-Garzan karayolunun 1 km
  kadar güneyinde kurulmuştur. Göletten başlanarak Garzan Çayının sol sahilinde kuzeygüney doğrultusunda uzanan toplam 332 ha. araziyi sulamaktadır.
• Gercüş-Kırkat ve Garzan-Ceffan göletlerine deşarj veren tesisler bulunmamaktadır,Ayrıca
  İlimizde Batman Çayı üzerinde kurulu gücü 198 MW yıllık üretimi 483 GWh/yıl olan Batman
  Barajı Hidroelektrik Santrali ve Garzan Çayı üzerinde kurulu gücü 52 MW yıllık üretimi
  219,58 GWh/yıl olan Garzan Barajı Hidroelektrik Santrali mevcuttur.
  Kaynaklar
  Batman Belediyesi
  Devlet Su İsleri Diyarbakır 10. Bölge Müdürlüğü
  Tarım ve Orman İl Müdürlüğü
  Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Siirt Bölge Müdürlüğü Batman
  Organize Sanayi Bölgesi (OSB)
  Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü Envanter Verileri
  (Bu bölümdeki tablolar 2023 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze
  gönderilen verilere göre hazırlanmıştır.)
  39
  C. ATIK
  C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri)
  İlimizde 2022 yılı için toplanan katı atık miktarı 115.200 ton/yıl’ dır. İlimizde atıklar Raman Katı Atık
  Sahasında vahşi olarak depolanmaktadır. Batman Belediyesi Vahşi Depolama Alanının Islahı ve Yeni
  Katı Atık Düzenli Depolama Alanının yapımı, İşletilmesi ve çıkan Metan Gazının kullanılarak Enerji
  elde edilmesi işi 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 35. Maddesinin (a) bendi gereğince 17 Ekim
  2019 tarihinde ihale edilmiştir. İhaleyi kazanan firma vahşi depolama alanının ıslahı ve düzenli
  depolama sahası çalışmaları yapmakta ve öncelikli hedeflerden biri Atık yönetimine uygun şekilde,
  çöp gazından enerji elde etmek olduğundan yenilenebilir enerji kaynakları sınıfında yer alan
  biyokütleden enerji sağlanarak, kaynakların verimli kullanımının sağlanacağı ve fosil yakıtların
  tüketiminin azalacağı öngörülmektedir. Çöp gazının içeriğinde bulunan metanın karbondioksit gazına
  oranla atmosferde 28 kat daha fazla sera gazı etkisine sahip olduğu bilinmektedir. Çöp gazının enerji
  tesislerinde yakılması sayesinde elektrik üretimi ile ekonomik fayda elde edilmesinin yanı sıra karbon
  salımın da azalımı sağlanmaktadır. Mekanik ayrıştırma tesisi kurulumu tamamlanarak faaliyete
  geçirilmiştir. Depolama alanında biyobozunurluk nedeniyle oluşan sızıntı sularının toplanması, geri
  devri ve arıtılması ile ilgili sızıntı suyu arıtma sistemi yapılacağı ve deşarj standartlarına ulaşması ve
  daha iyi arıtma uygulamaları için Batman Atıksu Arıtma tesisine deplase edilecektir.
  Belediye atıklarının kompozisyonunun tahmin edilmesi amacıyla 06.07.2020 ve 07.07.2020 tarihinde
  atık karakterizasyon çalışmaları yapılmış olup bu kapsamda Batman’da üç farklı gelir bölgesi (Düşük,
  Orta ve Yüksek) ve Ticari Bölge (Çarşı) dan toplanan atıklar belirlenen günlerde ((06-07).07.2020)
  atık analizine tabii tutulmuştur. Yapılan katı atık karakterizasyon çalışmaları sonucunda atık analizi
  kompozisyonu Grafik C.1. verilmiştir.
  İlimizde 2022 yılı İl/İlçe belediyelerde oluşan katı atıkların toplanma, taşınma ve bertaraf yöntemleri
  ve tesis kapasiteleri Çizelge C.1’de, 2020 yılı atık kompozisyonu ise Grafik C.1. verilmiştir.
  Grafik C.1- İlimizde 2020 Yılı Katı Atık Kompozisyonu (Batman Belediyesi, 2023)
  Mutfak Atıkları;
  52,82; 53%
  Karton; 5,42; 5% Kağıt; 0,41; 0%
  Plastik; 4,56; 5%
  Cam; 3,26; 3%
  Metal; 0,62; 1%
  Tehlikeli Atık; 0,06; 0%
  Park ve Bahçe Atıkları;
  3,33; 3%
  Diğer Yanmıyan
  Atıklar; 6,88; 7%
  Diğer Yanabilen
  Atıklar; 22,64; 23%
  Atık Kompozisyonu
  Mutfak Atıkları
  Kağıt
  Karton
  Plastik
  Cam
  Metal
  Tehlikeli Atık
  Park ve Bahçe Atıkları
  Diğer Yanmıyan Atıklar
  Diğer Yanabilen Atıklar
  40
  Çizelge C.1 – İlimizde 2022 Yılı İl/İlçe Belediyelerde Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve
  Bertaraf Yöntemleri ve Tesis Kapasiteleri (Batman Belediyesi, 2023)
  C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları
  İlimizde hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıkları Batman Belediyesi tarafından Ahmet Necdet Sezer
  Bulvarı Siirt Karayolu Kavşağında bulunan sahaya (Eski Çöp Döküm Sahası) gönderilmektedir.
  Ancak hafriyat atık depolama sahası kapasitesini doldurduğundan sahaya atık kabul edilememektedir.
  18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı resmi gazetede yayımlanan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı
  Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin 8. maddesi gereğince; Batman Belediyesi tarafından Batman Çayı
  kenarı Park Bahçeler Müdürlüğü şantiyesi arkası ve İkiztepe mahallesi Komando Alayı arkasındaki
  araziler Hafriyat Toprağı ve İnşaat/Yıkıntı Atıkları Depolama sahası olarak belirlenmiş ve faaliyete
  geçmiştir.
  Dolgu alanı olarak kullanılan Batman ili Merkez İlçesi Tilmis mevkiinde 2304/3 parsel numaralı
  Hafriyat Toprağı ve İnşaat/Yıkıntı Atıkları Depolama sahası kapasitesini doldurduğundan
  kapatılmıştır. Kapatılan sahanın bulunduğu bölgede 1. Sınıf Atık Getirme Merkezi projesi
  çalışmalarına başlanmıştır. Sıfır Atık Projesi kapsamında yapılacak olan 1. Sınıf Atık Getirme Merkezi
  için dolgu işlemleri yapılarak ihale edilmiştir. Alanın duvarları örülmüş olup projenin yaklaşık % 25’i
  tamamlanmıştır.
  Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkların toplanması, taşınması ve bertaraf faaliyetleri Batman
  Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü kontrol ekibince denetlenmektedir.
  Batman Belediyesi Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği gereğince
  belediye mücavir sınırları içerisinde çevresel kirliliğin önüne geçilebilmesi için inşaat ve hafriyat
  firmalarına 70 adet hafriyat taşıma belgesi vermiştir.
  Çizelge C.2 – 2022 yılı itibariyle Hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıkları yönetimi
  (Batman Belediyesi, 2023)
  Büyükşehir/
  İl/İlçe
  Belediye
  veya Birliğin
  Adı
  Büyükşehir
  Belediyesi /
  Birlik ise
  birliğe üye
  olan
  belediyeler
  Birlik
  Üyesi
  Olmayan
  İlçe
  Belediyele
  ri
  Nüfus*
  () Toplanan Atık Miktarı (ton/gün) Sıfır atık yönetim sistemi çerçevesinde kaynağında ayrı toplanan Atık Miktarı (ton/gün) Tesis İşletmecisi ()
  (Belediye (B), Özel Sektör (OS),
  Belediye Şirketi (BŞ))
  *
  Mevcut Belediye Atığı Yönetim Tesisi Türü
  Yaz Kış Yaz Kış
  Düzenli Depolama
  Düzenli Depolama
  Öncesi Yapılan Ön
  İşlem (Mekanik
  Ayırma/
  Biyokurutma/
  Kompost/
  Biyometanizasyon,
  ATY vb.)
  Atık Yakma
  Depo Gazından
  Enerji Üretimi
  Diğer
  Batman
  Belediyesi – – 487.000 485.000 314 91 0.55 Belediye – – – Var
  Belediye
  Adı
  Üretilen İnşaat
  Yıkıntı Atığı
  Miktarı (mᶟ/yıl)
  Ortaya Çıkan
  Hafriyat Toprağı
  Miktarı (mᶟ/yıl)
  İnşaat Yıkıntı Atıklarının Yönetimi
  Hafriyat Toprağı
  Yöntemi
  Batman
  Belediyesi 757.577,637 139.070,64
  Geri Kazanım
  Tesisi Sayısı
  Düzenli Depolama
  Tesisi Sayısı
  Döküm Sahası
  Sayısı
  1 1
  41
  C.3. Sıfır Atık Yönetimi
  İlimizde Valiliğimiz tarafından 27.02.2018 tarihinde Batman Kültür Merkezi Konferans Salonunda
  Sıfır Atık Açılış Programı yapılarak start verilmiş ve Batman Valiliğimiz tarafından 28.02.2018 tarihli
  ve 2582 sayılı yazı ile İlimizdeki tüm kurum ve kuruluşlara sıfır atık projesine geçilmesi için talimat
  verilmiştir. 2022 yılında 180 Kurum ve Kuruluş sıfır atık bilgi sistemine dâhil olmuştur.
  C.3.1 Eğitimler
  Sıfır Atık Projesi Kapsamında gerek İl Müdürlüğümüz personelleri gerekte de kurum ve kuruluşların
  sıfır atık sorumlusu tarafından İl genelinde 24.182 katılımcıya eğitim düzenlenmiştir.

Grafik C.1 – Yıllar bazında sıfır atık yönetimi kapsamında verilen eğitimlere katılan kişi sayısı (Çevre,
Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
C.3.2. Atık Getirme Merkezleri
Dolgu alanı olarak kullanılan Batman ili Merkez İlçesi Tilmis mevkiinde 2304/3 parsel numaralı
Hafriyat Toprağı ve İnşaat/Yıkıntı Atıkları Depolama sahası kapasitesini doldurduğundan kapatılmıştır.
Kapatılan sahanın bulunduğu bölgede 1. Sınıf Atık Getirme Merkezi projesi çalışmalarına başlanmıştır.
Sıfır Atık Projesi kapsamında yapılacak olan 1. Sınıf Atık Getirme Merkezi için dolgu işlemleri
yapılarak ihale edilmiştir. Alanın duvarları örülmüş olup projenin yaklaşık % 25’i tamamlanmıştır.
237
3.582
25.849
44.759
24.182
YIL BAZLI EĞİTİMLER (KİŞİ/YIL)
2018 2019 2020 2021 2022
42
C.3.3. Sıfır Atık Belgesi Alan ve Sisteme Geçen Kuruluş Sayısı
2022 yılı itibariyle 384 Kurum ve Kuruluş sıfır atık projesine geçmiştir. Sıfır Atık Projesine geçen
kurum ve kuruluşlar atıkları kaynağında toplayacak kumbaralar temin etmiş olup kaynağında topladığı
atıkları lisanslı firmalara teslim ederek geri dönüşüme katkıda bulunmuştur.
2022 yılı itibariyle sıfır atık sistemini kuran ve belediye geneli temel seviye sıfır atık belgesini alan
belediye bulunmamaktadır.
Çizelge C.3 – 2022 yılı itibariyle sıfır atık sistemini kuran ve belediye geneli temel seviye sıfır atık belgesini
alan belediye sayısı
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
Çizelge C.4 – 2022 yılı itibariyle sıfır atık sistemini uygulayan(faaliyet bildiren) ve temel seviye sıfır atık
belgesini alan il genelindeki bina yerleşkelerin sayısı
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
Kurum Türü Toplam Kurum
Sayı
Sıfır Atık Belgesi alan
bina/yerleşke sayısı
300 ve üzeri Konuta Sahip Siteler – 1
Akaryakıt istasyonları ve Dinlenme Tesisleri – 2
Alışveriş Merkezleri – 0
Belediyeler – 1
ÇED Yönetmeliği Ek-1 Listesinde Yer Alan Sanayi Tesisi – 0
ÇED Yönetmeliği Ek-2 Listesinde Yer Alan Sanayi Tesisi – 7
Diğer – 23
Eğitim Kurumu ve Yurtlar – 76
Kamu Kurum ve Kuruluşu – 40
Konaklama İşletmeleri – 0
Sağlık Kuruluşu – 2
Tren ve Otobüs Terminali – 0
Zincir Marketler – 57
Serbest Bölgeleri, Sanayi Siteleri –
0
Laboratuvarlar, Hukuk Büroları, Dernek, Kooperatif, Çevre Danışmanlık Firmaları
ve Meslek Kuruluşları, Tüzel Kişiliğe Sahip Kuruluşlar –
1
Kafeterya ve Restoranlar –
0
Kargo Şirketleri –
9
27/11/2014 tarihli ve 29188 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mesafeli
Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamında ambalajlı ürün satışı yapan yerler –
2
Sıfır Atık Yönetim Sistemine Geçmesi Gereken Mahalli
İdareler
İl Genelindeki Toplam
Sayı
Sıfır Atık Belgesi Alan Belediye
Sayısı
Büyükşehir Dışındaki İl, İlçe, Belde Belediyeleri
İl Merkez İlçe Belediyeleri
10 1
43

Grafik C.3 – Yıllar itibariyle sıfır atık sistemine geçen il genelindeki bina ve yerleşkelerin sayısı
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
C.4. Ambalaj Atıkları
“Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında ambalajın cinsi, üretilen ambalaj miktarları,
piyasaya sürülen ambalaj miktarı, geri kazanılan oranları, geri kazanılması gereken miktarları, geri
kazanılan miktar ve gerçekleşen geri kazanım oranı ile ilgili İlimizdeki 2021 yılı ambalaj ve ambalaj
atıkları istatistik sonuçları Çizelge C.5’de verilmiştir.
Çizelge C.5- İlimizde 2021 Yılında Ambalaj Ve Ambalaj Atıkları İstatistik Sonuçları*
(ambalajbilgi.csb.gov.tr/, 2023)
Ambalaj Cinsi Toplanan Ambalaj Atığı Miktarı (kg) Geri Kazanılan Ambalaj Atığı
Miktarı (kg)
Plastik – 1.757.087
Metal – –
Kompozit – –
Kağıt Karton – –
Cam – –
Ahşap – –
Karışık 2.495.220 –
Toplam 2.495.220 1.757.087

• Raporda aşağıdaki açıklama yer almalıdır.
  Ambalaj Bilgi Sisteminde 2022 yılı istatistikleri henüz değerlendirme ve inceleme süreci devam eden ham
  veriyi içerdiğinden, çizelge ve grafikler son veri olarak 2021’yi içermektedir. Söz konusu süreç sona erdiğinde,
  doğrulanmış istatistiki veriye Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü internet sayfasında Ambalaj Bülteninden
  ulaşılabilir.
  Yönetmelik kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Atık Ambalaj Sisteminde
  2011 yılında 1 Ambalaj Üreticisi, 20 Piyasaya Süren, 1 Ambalaj Üreticisi ve Piyasaya Süren, 1
  Piyasaya Süren ve Tedarikçi; 2012 yılında 2 ambalaj üreticisi, 24 piyasaya süren, 2 piyasaya süren ve
  tedarikçi, 1 ambalaj üreticisi ve piyasaya süren işletmeci; 2013 yılında ise 1 Ambalaj Üreticisi, 37
  47
  135
  453
  384
  179
  0
  50
  100
  150
  200
  250
  300
  350
  400
  450
  500
  Sisteme Geçen Kurum / Kuruluş Binası (Bina/Yıl)
  2018 2019 2020 2021 2022
  44
  Piyasaya Süren, 1 Tedarikçi, 3 Piyasaya süren ve Tedarikçi,1 Ambalaj Üreticisi ve Piyasaya Süren
  kayıt altına alınmış bulunmaktadır.
  2014 yılında 1 Ambalaj üreticisi, 37 piyasaya süren, 1 tedarikçi, 3 piyasaya süren ve tedarikçi, 1
  ambalaj üreticisi ve piyasaya süren kayıt altına alınmıştır. 2015 yılında 2 Ambalaj Üreticisi, 38
  Piyasaya Süren, 2 Tedarikçi, 1 Piyasaya Süren ve tedarikçi, 1 Ambalaj üreticisi ve piyasaya süren kayıt
  altına alınmış bulunmaktadır. 2016 yılında ise İlimizde 2 Ambalaj Üreticisi, 39 Piyasaya Süren, 3
  Tedarikçi, 2 Piyasaya Süren ve tedarikçi, 1 Ambalaj üreticisi ve piyasaya süren firma ile
  Müdürlüğümüzden Geçici Faaliyet Belgesi almış 2 adet Toplama-Ayırma Tesisi ve 1 adet Geri
  Dönüşüm tesisi kayıt altına alınmış bulunmaktadır. 2017 yılında İlimizde 1 Ambalaj Üreticisi, 36
  Piyasaya Süren, 1 Tedarikçi, 1 Piyasaya Süren ve tedarikçi, 1 Ambalaj üreticisi ve piyasaya süren firma
  ile Müdürlüğümüzden Geçici Faaliyet Belgesi almış 2 adet Toplama-Ayırma Tesisi ve 1 adet Geri
  Dönüşüm tesisi kayıt altına alınmış bulunmaktadır. 2018 yılında ise İlimizde 3 Piyasaya Ambalaj
  süren (Satış Noktaları Hariç) işletme, 45 Piyasaya Ambalaj süren (Sadece Satış Noktaları) işletme,
  1 Ambalaj Üreticisi ve 3 Tedarikçi firma ile Müdürlüğümüzden Geçici Faaliyet Belgesi almış 2 adet
  Toplama-Ayırma Tesisi ve 2 adet Geri Dönüşüm tesisi kayıt altına alınmıştır. 2019 yılında 4 adet
  ambalaj Üreticisi, 51 piyasaya süren, 3 adet tedarikçi, 1 adet Piyasaya süren ve tedarikçi, ambalaj
  üreticisi ve piyasaya süren firma kayıt altına alınmış bulunmaktadır. 2022 yılında 3 adet Ambalaj
  Üreticisi, 45 adet Piyasaya Süren, 3 adet Tedarikçi, 2 adet Geri Kazanım tesisi, 3 adet Toplama Ayırma
  Tesisi firmalar kayıt altına alınmış bulunmaktadır. Ambalaj ve Ambalaj Atıkları İstatistik Sonuçları ile
  ilgili işletmelere ait sayısal veriler Çizelge C.7’de verilmiştir.
  Çizelge C.6- İlimizde 2022 Yılında kayıtlı ekonomik işletme sayısı
  (ambalajbilgi.csb.gov.tr/, 2023) Grafik C.4- Yıl bazında İlimizde kayıtlı ekonomik işletme sayısı (ambalajbilgi.csb.gov.tr/, 2023)
  0
  10
  20
  30
  40
  50
  60
  2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
  44
  47
  40
  53 55 56 57 59
  Kayıtlı Ekonomik İşletme Sayısı
  Piyasaya Süren İşletme Sayısı 53
  Ambalaj Üreticisi Sayısı 3
  Tedarikçi Sayısı 3
  45
  Çizelge C.7- İlimizde 2022 yılında kayıtlı ambalaj atığı toplama ayırma tesisi sayısı
  (ambalajbilgi.csb.gov.tr/, 2023)

Çizelge C.8 – İlimizde 2022 yılında Ambalaj atığı geri kazanım tesisi sayısı
(ambalajbilgi.csb.gov.tr/, 2023)

Grafik C.2 – Yıl bazında bulunan ambalaj atığı geri kazanım tesisi sayısı
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
C.5. Tehlikeli Atıklar
İlimizde “Tehlikeli Atık Ön İşlem Tesisi” lisans konulu faaliyet gösteren 1 adet tesis bulunmaktadır.
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
0
1 1
2 2 2 2 2
Amabalaj Atığı Geri Kazanım Tesis
Ambalaj Atığı Toplama
Ayırma Tesisi (TAT)
Sayısı Toplam

1. Tip TAT Sayısı 2. Tip TAT Sayısı 3. Tip TAT Sayısı
   3 1 2 –
   Ambalaj
   Atığı Geri
   Kazanım
   Tesisi
   (GKT)
   Sayısı
   Toplam
   Plastik
   Ambalaj
   Atığı GKT
   Sayısı
   KağıtKarton
   Ambalaj
   Atığı GKT
   Sayısı
   Cam
   Ambalaj
   Atığı GKT
   Sayısı
   Metal
   Ambalaj
   Atığı GKT
   Sayısı
   Ahşap
   Ambalaj
   Atığı GKT
   Sayısı
   Kompozit
   Ambalaj
   Atığı GKT
   Sayısı
   Tekstil
   Ambalaj
   Atığı GKT
   Sayısı
   2 1 – – – – 1 –
   46

Grafik C.6 – Atık yönetim uygulaması verilerine göre ilimizdeki tehlikeli atık yönetimi*
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
*Atık Beyan Sisteminde yer alan tehlikeli atık verisi, atık üreticilerinin gerçekleştirdikleri beyanlardan oluşmakta olup
beyan yılında atık üreticisinin tesiste oluşan ve geri kazanım/bertaraf amacıyla atık işleme tesisine gönderilen tehlikeli
atık verisini içermektedir.

Çizelge C.9 – 2020 yılında atık işleme yöntemine göre atık miktarları* (Atık Yönetim Uygulaması, 2023)
ATIK İŞLEME YÖNTEMİ ATIK İŞLEME YÖNTEMİ ADI MİKTAR
(kg)
R1 Enerji üretimi amacıyla başlıca yakıt olarak veya başka şekillerde kullanma 816879
R4 Metallerin ve metal bileşiklerinin ıslahı/geri dönüşümü
29603
R9 Kullanılmış yağların yeniden rafine edilmesi veya diğer tekrar kullanımları 410
R12 Atıkların R1 ile R11 arasındaki işlemlerden herhangi birine tabi tutulmak üzere değişimi 47517
R13 R1 ile R12 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutuluncaya kadar
atıkların stoklanması (atığın üretildiği alan içinde geçici depolama, toplama hariç 1828980
R_AHM Alternatif hammadde işleme
279496
D5
Özel mühendislik gerektiren toprağın altında veya üstünde düzenli depolama (çevreden
ve her biri ayrı olarak izole edilmiş ve örtülmüş hücresel depolama ve benzeri) 2631930
D9
D1 ile D12 arasında verilen işlemlerden herhangi biri ile bertaraf edilen nihai bileşiklere
veya karışımlara uygulanan ve bu ekin başka bir yerinde ifade edilmeyen fizikselkimyasal işlemler (örn: buharlaştırma, kurutma, kalsinasyon ve benzeri)
836494
D10 Yakma (karada) 473
D15
D1 ile D14 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutuluncaya kadar atığın
üretildiği alan içinde geçici depolama (ara depolama tesisleri ve toplama işlemi hariç) 35
Atık Beyan Sisteminde yer alan tehlikeli atık verisi, atık üreticilerinin gerçekleştirdikleri beyanlardan oluşmakta olup beyan yılında atık üreticisinin tesiste oluşan ve geri kazanım/bertaraf amacıyla atık işleme tesisine gönderilen tehlikeli atık verisini içermektedir. GERİKAZANIM BERTARAF TESİS İÇİ STOK İHRACAT 3.877.992 380.293 0 120 0 5.319.263 380.121 0 3.048 1.560 3.540.102 363.876 0 225.443 0 4.379.214 605.634 0 8.093 4.306 5.634.815 837.002 0 533.563 0 Tehlikeli Atık Yönetimi (kg) 2016 2017 2018 2019 2020 47 C.6. Atık Yağlar İlimizde 2016 yılında ise 2.373 kg atık motor yağı ve 1.060 kg atık sanayi yağı geri kazanım tesisine gönderilmiştir. 2017 yılında 3.820 kg atık motor yağı ve 380 kg atık sanayi yağı geri kazanım tesisine gönderilmiştir. 2018 yılında ise 3.500 kg atık motor yağı, geri kazanım tesisine gönderilmiştir. 2019 yılında 9.856 kg atık motor yağı ve 21.166 kg atık sanayi yağı geri kazanım tesisine gönderilmiştir. 2020 yılında 9.852 kg atık motor yağı ve 37.620 kg atık sanayi yağı geri kazanım tesisine gönderilmiştir. Ayrıca İlimizde 1 adet atık yağ geri kazanım tesisi faaliyette bulunmaktadır. 21/12/2019 tarihli ve 30985 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Atık Yağların Yönetimi Yönetmeliği kapsamında “Motor Yağı Değişimi Yapılan İşletmeler” in anılan Yönetmelik hükümleri çerçevesinde izin belgesi alması ve Bakanlığımızın çevrimiçi programlarına kayıt olunması işlemleri yapılmaktadır. İlimizde 2022 yılında 1 adet tesise Motor yağı değişim noktası (MoYDEN) belgesi verilmiştir. Grafik C.7 – Yıllar itibariyle İlimizde Atık Madeni Yağ Toplama Miktarları (Atık Yönetim Uygulaması, 2023) & & Atık Yönetim Uygulamasında beyan edilen atık miktarı stok hariç olarak değerlendirilmektedir. Atık motor yağı kodları : 13 02 04, 13 02 05, 13 02 06, 13 02 07, 13 02 08
Atık endüstriyel yağ kodları : 12 01 06, 12 01 07, 12 01 10, 12 01 12, 13 01 01, 13 01 04, 13 01 05, 13 01 09, 13 01 10, 13 01 11, 13 01
12, 13 01 1313 03 01, 13 03 06, 13 03 07, 13 03 08,
13 03 09, 13 03 10, 13 05 06, 19 02 07
48
Çizelge C.10. – İlimizde 2020 Yılı için Atık Madeni Yağ Geri Kazanım ve Bertaraf miktarları (Atık
Yönetim Uygulaması, 2023)
Geri kazanım& (kg) Nihai bertaraf (kg) İhracat (kg) Stok (kg)
47.472 0 0 181.275

&& Ek yakıt olarak kullanım dahildir.
C.7. Atık Pil ve Akümülatörler
Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinin 12 nci maddesi kapsamında (Akümülatör
Ürünlerinin Dağıtımını ve Satışını Yapan İşletmeler ve Araç Bakım-Onarım Yerleri) 3 firmaya izin
verilmiştir. İlimizde 2020 yılında oluşan atık akü ve pil miktarı ilgili veriler Çizelge C.11’de verilmiştir.
Çizelge C.11 – Yıllar itibariyle toplanan atık akü ve pil miktarı (kg)* (Atık Yönetim Uygulaması, 2023)
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
6.989 4.251 12.372 11.290 37.915 11.663 28.826
Atık kodları: 160601 Kurşunlu piller ve akümülatörler 160602 Nikel kadmiyum piller 160603 Cıva içeren piller 160604 Alkali piller (16 06 03 hariç) 160605 Diğer piller ve akümülatörler 160606 Piller ve akümülatörlerden ayrı toplanmış elektrolitler 200133 16 06 01, 16 06 02 veya 16 06 03’un altında geçen pil ve akümülatörler ve bu pilleri içeren sınıflandırılmamış karışık pil ve akümülatörler 200134 20 01 33 dışındaki pil ve akümülatörler C.8. Bitkisel Atık Yağlar İlimizde bitkisel atık yağ geri kazanım tesisi ve geçici depolama alanı ve taşıma lisansı alan firma bulunmamaktadır. İlimizde bitkisel atık yağ taşıma lisanslı araç bulunmamaktadır. Bitkisel atık yağlar için geçici depolama izni verilen depo bulunmamaktadır. 2020 yılında İlimizde 17.217 kg bitkisel atık yağ toplanmış olup, Bakanlığımız tarafından lisanslandırılmış geri kazanım tesislerine gönderilmiştir. Çizelge C.12. 2020 Yılı için Atık Bitkisel Yağlarla ilgili veriler (Atık Yönetim Uygulaması, 2023)
Bitkisel Atık Yağ
Ara Depolama
Lisansı Verilen
Tesisi Sayısı1
Toplanan Bitkisel Atık Yağ Miktarı (kg)2 Lisans Alan
Geri Kazanım
Kullanılmış Kızartmalık Tesis Sayısı
Yağ
(20 01 26*)
Kullanım Ömrü Dolmuş Yağlar
(20 01 25)

• 17.217 – –
  1 Bitkisel atık yağlar için 6.6.2015 tarihinden önce verilen Bitkisel Atık Yağ Geçici Depolama İzinleri dahil
  2 Atık Yönetim Uygulamasında beyan edilen atık miktarı stok hariç olarak değerlendirilmektedir.
  49
  C.9. Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL)
  İlimizde ek yakıt olarak ÖTL kullanan tesis bulunmamaktadır. 2020 yılında İlimizde 53,580 ton ömrünü
  tamamlamış lastik toplanmış olup, Bakanlığımız tarafından lisanslandırılmış geri kazanım tesislerine
  gönderilmiştir. Ömrünü tamamlamış lastikler ile ilgili veriler Çizelge C.17’da verilmiştir.
  Çizelge C.17 – İlimizde 2020 Yılında Oluşan Ömrünü Tamamlamış Lastikler İle İlgili Veriler (Atık Yönetim
  Uygulaması, 2023)
  Grafik C.9 – Yıllar itibariyle İlimizde Geri Kazanım Tesislerine ve Atık Yakma Tesislerine gönderilen
  toplam ÖTL miktarları (ton/yıl) (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)

Çizelge C.18 – Yıllar itibariyle İlimizde Geri Kazanım Tesislerine ve Atık Yakma Tesislerine gönderilen
toplam ÖTL miktarları (ton/yıl) (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
Ömrünü tamamlamış lastik üreticileri (atık üreticisi) tarafından Atık Beyan Sistemine gerçekleştirilen
beyanlardan elde edilen miktarı ifade eder.
2015 2016 2017 2018 2019 2020
18,74
1,9
6,77
13,52
69,03
53,58
0
9,8
0 0 0 0
Geri Kazanım Tesisi AYT Tesisi
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER (ÖTL)
ÖTL
Geçici
Depolama
Alanı Sayısı
Geçici
Depolama
Alanlarındaki
ÖTL Miktarı
(ton)
ÖTL Geri Kazanım
Tesisi Sayısı
Geri Kazanılan
ÖTL Miktarı
(ton)
ÖTL Bertaraf
Tesisi Sayısı
Bertaraf Edilen
ÖTL Miktarı (ton)
4 – – 53,580 – –
2015 2016 2017 2018 2019 2020
Geri Kazanım Tesisi 18,74 1,9 6,77 13,52 69,03 53,58
AYT Tesisi – 9,8 – – – –
50
C.10. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE)
Avrupa Birliği’nin 2002/96/EC sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi ile elektrikli ve
elektronik eşyaların üretiminde kullanılan tehlikeli maddelerin kullanılmasını yasaklayan
2002/95/EC sayılı elektrikli ve elektronik eşyalarda bazı zararlı maddelerin kullanımının
sınırlanmasına ilişkin direktiflerin ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılması çalışmaları kapsamında “Atık
Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği” hazırlanarak 22/05/2012 tarih ve 28300
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik büyük ev eşyaları, küçük ev aletleri, bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları, tüketici
ekipmanları, aydınlatma ekipmanları, elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri hariç
olmak üzere), oyuncaklar, eğlence ve spor aletleri, tıbbi cihazlar (emplantasyon ürünleri ve hastalık
bulaşıcı temaslarda bulunan ürünler hariç), izleme ve kontrol aletleri ve otomat sınıflarına dâhil olan
elektrikli ve elektronik eşyalar ile elektrik ampulleri ve evsel amaçlı kullanılan aydınlatma
gereçlerini kapsamaktadır.
İlimizde Belediye tarafından oluşturulan Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya (AEEE) Getirme
Merkezi, AEEE’lerin toplanması amacıyla oluşturulan Aktarma Merkezi, AEEE İşleme Tesisi
bulunmamaktadır. İlimizde AEEE yönetmeliği kapsamında herhangi bir çalışma yapılmamıştır.
C.11. Ömrünü Tamamlamış (Hurda) Araçlar
30/12/2009 Tarih ve 27448 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Ömrünü Tamamlamış
Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” ile ömrünü tamamlamış (hurda) araçların ekonomik
operatörlerce toplanması, depolanması, geri dönüşümü ve geri kazanımına ilişkin esaslar belirlenmiştir.
Ayrıca Bakanlığımız tarafından hazırlanan “Ömrünü Tamamlamış Araçların Depolanması,
Arındırılması, Sökümü ve İşlenmesine İlişkin Teknik Usuller Tebliği” 06/07/2011 tarihli ve 27986 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Tebliğin 5 inci maddesinde belirtilen
Ömrünü Tamamlamış Araç Teslim Yerlerinin ve Tebliğin 18 inci maddesinde belirtilen Münferit
Depoların Tebliğde belirtilen teknik şartları sağlayıp sağlamadığı İl Müdürlüğümüzce kontrol
edilmiştir. İlimizde ÖTA Geçici Depolama Alanı ve ÖTA İşleme Tesisi bulunmamakta olup 1 adet ÖTA
teslim yeri bulunmaktadır. İlimizde 2021 yılında hurdaya ayrılan hurda araçlar ile ilgili veriler Çizelge
C.15’te verilmiştir.
Çizelge C.15- 2021 Yılı Teslim Alınan ÖTA Sayısı (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
C.12. Tehlikesiz Atıklar
“Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” 05 Temmuz 2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi
Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik ile atıkların oluşumlarından
bertaraflarına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetimlerinin sağlanmasına yönelik genel
esaslar belirlenmiştir. Aynı zamanda Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile Avrupa Birliği
mevzuatının ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılması sağlanmıştır.
ÖTA Teslim Yerleri Sayısı ÖTA Geçici Depolama Alanı Sayısı ÖTA İşleme Tesisi
Sayısı
İşlenen ÖTA
Miktarı (ton)
1 – – –
51
Yönetmelikte “atık”, “üretici”, “sahip”, “yönetim”, “toplama”, “bertaraf” ve “geri kazanım” tanımları
yapılmakta, atık yönetimi ilkeleri sıralanmakta, geri kazanım ve bertaraf faaliyetlerini yapan işletmeler
için lisans ve kayıt tutma zorunluluğu getirilmekte, atık yönetim maliyetinin finansmanı ile ilgili
hükümlere yer verilmektedir. Ayrıca atık kategorileri, atık bertaraf ve geri kazanım faaliyetleri ile 839
atık türü liste olarak verilmiştir.
Söz konusu 839 atık türünden 434 tanesi tehlikesiz atık özelliğindedir. Bu atıklardan tehlikeli
atıklar, ambalaj ve evsel atıklar gibi atık türlerinin yönetimine ilişkin usul ve esaslar ilgili
Yönetmeliklerle belirlenmiştir. Ancak, üretimden kaynaklanan bazı tehlikesiz atıkların yönetimi
boşlukta kalmıştır. Bu aşamada bazı tehlikesiz atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden geri
kazanım faaliyetlerinin yönetilebilmesi amacıyla Bakanlığımızca “Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri
Kazanımı Tebliği” hazırlanmış ve 17 Haziran 2011 tarih ve 27967 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tehlikesiz atıkların düzenli depolama faaliyetleri, 26 Mart 2010
tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atıkların Düzenli
Depolanmasına Dair Yönetmelik” kapsamında yürütülmektedir. Yönetmeliğin Ek-2 kapsamında
yapılan analiz sonuçlarına göre atıklar, I. Sınıf, II. Sınıf ya da III. Sınıfı Düzenli Depolama Sahalarında
bertarafı sağlanmaktadır.
Türkiye’de tehlikesiz atık statüsünde olan ve miktar olarak oldukça fazla olan demir çelik
sektöründen kaynaklanan, cüruf atıkları; Termik santrallerden kaynaklanan, kül atıkları ve daha çok
biyolojik arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamurları bu atık grubunda değerlendirilmektedir.
İlimizde hurda metal (demir, bakır, çinko, alüminyum vs.) toplayan ve tehlikesiz atık toplama ayırma
belgesi alan 5 firma bulunmakta olup tehlikesiz atık geri kazanım konusunda çevre izin ve lisansı
alan 3 tesis bulunmaktadır.
Grafik C.9 – Atık Yönetim Uygulaması Verilerine Göre İlimizdeki Tehlikesiz Atık Yönetimi
(Atık Yönetim Uygulaması, 2023) 698.414
0
895.106
0
1.485.934
0
2.800
0
619.411
0
1.342.786
0
GERİKAZANIM BERTARAF STOK İHRACAT
Tehlikesiz Atık Yönetimi (kg)
2018 2019 2020
52
Çizelge C.16 – 2020 yılı tehlikesiz atıkların miktarı ve bertaraf edilmesi ile ilgili verileri (Çevre, Şehircilik ve
İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
C.12.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları
Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar, 05 Temmuz 2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik’in Atık
Listesinde; 10 02 koduyla, “Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar” olarak belirtilen
başlık altında yer almaktadır. Söz konusu atık sınıflandırılması Çizelge C.17’de gösterilmektedir.
İlimizde 1 adet dökümhane tesisi bulunmaktadır. Tesis Pik, Çelik, Metal ve Döküm İmalatı
konusunda faaliyet göstermektedir. Tesiste bulunan indüksiyon ocaklarında elektrik enerjisi
kullanıldığından kül ve curüf vb. atıklar oluşmamaktadır.

Çizelge C.17 – Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar Listesi
ATIK KODU ISIL İŞLEMDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR KATEGORİ
10 02 Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar
10 02 01 Cüruf işleme atıkları
10 02 02 İşlenmemiş cüruf
10 02 07 Tehlikeli maddeler içeren gazların arıtımı sonucu ortaya çıkan katı atıklar M
10 02 08 10 02 07 dışında gaz arıtımı sonucu ortaya çıkan katı atıklar
10 02 10 Haddehane tufalı
10 02 11 Soğutma suyunun arıtılmasından kaynaklanan yağ içerikli atıklar M
10 02 12 10 02 11 dışındaki soğutma suyu arıtma atıkları
10 02 13 Gaz arıtımı sonucu oluşan ve tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri M
10 02 14 10 02 13 dışındaki gaz arıtımı sonucu oluşan çamurlar ve filtre kekleri
10 02 15 Diğer çamurlar ve filtre kekleri
10 02 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar

C.12.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül
İlimizde kömürle çalışan Termik santral mevcut değildir.
ATIK
İŞLEME YÖNTEMİ
ATIK İŞLEME YÖNTEMİ ADI MİKTAR
(Kg)
R4 Metallerin ve metal bileşiklerinin ıslahı/geri dönüşümü 38.768
R12 Atıkların R1 ile R11 arasındaki işlemlerden herhangi birine tabi
tutulmak üzere değişimi
560.733
R13 R1 ile R12 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi
tutuluncaya kadar atıkların stoklanması (atığın üretildiği alan içinde
geçici depolama, toplama hariç
19.910
53
C.12.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları
Belediyeye ait arıtma tesisinde mevcut haliyle çıkan çamurlar Belediye Katı Atık sahasına
gönderilmektedir. Batman Belediyesi Arıtma Tesisinden çıkan arıtma çamurunun analizi ve arıtma
çamurunun yönetimine ilişkin çalışma yapılmış ve toprakta kullanımı uygun olduğu tespit edilmiştir. Bu
işlem çamurun toprakta değerlendirilmesi projesiyle beraber yürütülmektedir. İhale aşamasındadır.
İlimizde 2022 yılında; TÜPRAŞ Batman Rafinerisine ait arıtma tesisinden oluşan ve saha içi atıksu
arıtımından kaynaklanan tehlikeli madde içeren çamurlar ise (171,09 ton/yıl) geri kazanım tesisine
gönderilmiştir.
C.13. Tıbbi Atıklar
İlde “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmelik” kapsamında Mülga Çevre ve Orman Bakanlığını
05.11.2010 tarih ve 18729 sayılı 2010/17 Genelgesi kapsamında Batman Belediyesi Diyarbakır İlindeki
strerilizasyon tesisiyle protokol imzalamış bulunmaktadır. Bu bağlamda 2022 yılında İl sınırları içinde
belediyelerde toplanan tıbbi atıkların miktarı, taşınması, bertarafı ile ilgili veriler Çizelge C.18’de
İlimizde oluşan tıbbi atıkların yıllara göre değişim miktarı ise Çizelge C.19’da yer almaktadır.
Çizelge C.18 – 2022 Yılında İlimiz İl Sınırları içinde oluşan yıllık Tıbbi Atık miktarı
(Batman Belediyesi, 2023)
İl/ilçe
Belediyesinin
Adı
Tıbbi Atık
Yönetim
Planı
Tıbbi Atık
Taşıma
Aracı Sayısı
*
Toplanan
tıbbi atık
miktarı
Bertaraf
Yöntemi
Bertaraf
Tesisi
Sterilizasyon
/
Yakma
Var
Yok
Özel
Kamu
ton/yıl
Yakma
Sterilizasyon
Belediyenin
Yetkili
Firmanın
Tesisin
Bulunduğu İl
Batman
Belediyesi x – 1 – 407,542 – x – x D.BAKIR

Çizelge C.19 – İlimizde Yıllara Göre Toplanan Tıbbi Atık Miktarı ton/yıl (Batman Belediyesi, 2023)
C.14. Maden Atıkları
İlimizde petrolün aranması, çıkarılması, işlenmesi gibi faaliyetlerden kaynaklı yağ içeren sondaj
çamurları ve atıkları oluşmaktadır. Oluşan sondaj çamurları geçici depolanarak Bakanlığımız
tarafından yetkilendirilmiş bertaraf/geri dönüşüm tesislerine gönderilmektedir. 2022 yılında 50.649.080 kg
sondaj çamurları geri dönüşüm/bertaraf tesislerine gönderilmiştir.
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
Tıbbi Atık
Miktarı (ton) 321,016 322,283 332,251 347,765 296,914 409,628 411,925 407,542
54
Ancak diğer maden kazılarından kaynaklanan atıklar, Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal
Olarak İşlenmesinden Kaynaklanan Atıklar, Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal
İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar hakkında herhangi bir çalışma verisi bulunmamaktadır.
Çizelge C.20 – Maden Atıklarının Sınıflandırılması
Atık Kodu
Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi
tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar Kategori
01 01 Maden kazılarından kaynaklanan atıklar
01 03 Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal Olarak İşlenmesinden Kaynaklanan Atıklar
01 04 Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar
01 05 Sondaj Çamurları ve Diğer Sondaj Atıkları
İlimizde Maden zenginleştirme tesisi bulunmamaktadır.
C.15. Sonuç ve Değerlendirme
İlimiz gelişmiş bir sanayi bölgesi olmadığı için endüstriyel atıklardan ziyade evsel atıkların
oluşturduğu bir kirlenme söz konusudur. limizde 2022 yılı için toplanan katı atık miktarı 115.200
ton/yıl’ dır. İlimizde atıklar şehir merkezine 17 km uzaklıkta bulunan Raman Katı Atık Sahasında vahşi
olarak depolanmaktadır. Batman Belediyesi Vahşi Depolama Alanının Islahı ve Yeni Katı Atık
Düzenli Depolama Alanının yapımı, İşletilmesi ve çıkan Metan Gazının kullanılarak Enerji elde
edilmesi işi 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 35. Maddesinin (a) bendi gereğince 17 Ekim 2019
tarihinde ihale edilmiştir. İhaleyi kazanan firma vahşi depolama alanının ıslahı ve düzenli depolama
sahası çalışmaları yapmaktadır. İlimizde Transfer İstasyonu bulunmamaktadır.
Batman (Merkez), Kozluk, Gercüş, Beşiri, Sason, Hasankeyf, Balpınar, İkiköprü, Bekirhan
belediyelerinden oluşan Batman Katı Atık Tesisleri Yapma ve İşletme Birliği kurulmuştur.
İlimizde hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıkları Batman Belediyesi tarafından Ahmet Necdet Sezer
Bulvarı Siirt Karayolu Kavşağında bulunan sahaya (Eski Çöp Döküm Sahası) gönderilmektedir.
Ancak hafriyat atık depolama sahası kapasitesini doldurduğundan sahaya atık kabul edilememektedir.
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı resmi gazetede yayımlanan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin 8. maddesi gereğince; Batman Belediyesi tarafından Batman Çayı
kenarı Park Bahçeler Müdürlüğü şantiyesi arkası ve İkiztepe mahallesi Komando Alayı arkasındaki
araziler Hafriyat Toprağı ve İnşaat/Yıkıntı Atıkları Depolama sahası olarak belirlenmiş ve faaliyete
geçmiştir.
Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkların toplanması, taşınması ve bertaraf faaliyetleri Batman
Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü kontrol ekibince denetlenmektedir.
55
İlimizde 2022 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Atık Ambalaj Sisteminde kayıtlı
toplam 59 işletmeci bulunmaktadır. 2021 yılında toplanan ambalaj atığı miktarı toplam 2.495.220 kg dır.
İlimizde zamana bağlı olarak artan bir sanayi artışı mevcuttur. Şehirde en önemli sanayi sektörü petrol
arama ve rafinasyondur. Batman İli için 2020 yılında beyan edilen tehlikeli atık miktarı toplamda
7.005.380 kg şeklindedir. Bu atıkların 5.634.815 kg’ı geri kazanıma, 837.002 kg’ı bertarafa
gönderilmiş olup 533.563 kg’ı stok halinde şeklindedir.
İlde sterilizasyon tesisi bulunmadığı için “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmelik” kapsamında Mülga Çevre
ve Orman Bakanlığını 05.11.2010 tarih ve 18729 sayılı 2010/17 Genelgesi kapsamında Batman
Belediyesi Diyarbakır İlindeki strerilizasyon tesisiyle protokol imzalamış bulunmakta olup tıbbi atıklar
sterilizasyon tesisinin lisanslı araçlarıyla taşınıp Diyarbakır İline gönderilmektedir.
İlimizde bitkisel atık yağ geri kazanım tesisi ve geçici depolama alanı bulunmamaktadır. İlimizde 2009-
2021 Bitkisel atık yağlar için geçici depolama izni verilen depo bulunmamaktadır. 2021 yılında
İlimizde 22.490 kg bitkisel atık yağ toplanmış olup, Bakanlığımız tarafından lisanslandırılmış geri
kazanım tesislerine gönderilmiştir.
İlimizde 2020 yılında 9.852 kg atık motor yağı, 37.620 kg atık endüstriyel yağı geri kazanım tesisine
gönderilmiştir. İlimizde 1 adet atık yağ geri kazanım tesisi faaliyette bulunmaktadır.
Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinin 12.maddesi kapsamında (Akümülatör Ürünlerinin
Dağıtımını ve Satışını Yapan İşletmeler ve Araç Bakım-Onarım Yerleri) 3 firmaya izin verilmiştir.
İlimizde 2022 Yılı İtibariyle 11 adet Atık Akü Taşıma Lisanslı Araç bulunmaktadır.
İlimizde “Poliklorlu Bifenillerin (PCB) ve Poliklorlu Terfenillerin (PCT) Kontrolü Hakkında
Yönetmelik” kapsamında PCB ve PCB içeren madde ve ekipmanların bertarafını sağlamak amacıyla
faaliyet gösteren lisanslı tesis bulunmamaktadır.
İlimizde bitkisel atık yağ geri kazanım tesisi ve geçici depolama alanı ve taşıma lisansı alan firma
bulunmamaktadır. İlimizde bitkisel atık yağ taşıma lisanslı araç bulunmamaktadır. Bitkisel atık yağlar
için geçici depolama izni verilen depo bulunmamaktadır. 2020 yılında İlimizde 17.217 kg bitkisel atık
yağ toplanmış olup, Bakanlığımız tarafından lisanslandırılmış geri kazanım tesislerine gönderilmiştir.
İlimizde ek yakıt olarak ÖTL kullanan tesis bulunmamaktadır. 2020 yılında İlimizde 53.580 kg ton ömrünü
tamamlamış lastik toplanmış olup, Bakanlığımız tarafından lisanslandırılmış geri azanım tesislerine
gönderilmiştir.
İlimizde Belediye tarafından oluşturulan Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya (AEEE) Getirme
Merkezi, AEEE’lerin toplanması amacıyla oluşturulan Aktarma Merkezi, AEEE İşleme Tesisi
bulunmamaktadır. İlimizde AEEE yönetmeliği kapsamında herhangi bir çalışma yapılmamıştır.
İlimizde ÖTA Geçici Depolama Alanı ve ÖTA İşleme Tesisi bulunmamakta olup 3 adet ÖTA teslim
yeri bulunmaktadır.
İlimizde hurda metal (demir, bakır, çinko, alüminyum vs.) toplayan ve tehlikesiz atık toplama ayırma
belgesi alan 6 firma bulunmakta olup tehlikesiz atıklar konusunda çevre izin ve lisansı alan 3 tesis
bulunmaktadır.
İlimizde 1 adet dökümhane tesisi bulunmaktadır. Tesis Pik, Çelik, Metal ve Döküm İmalatı
konusunda faaliyet göstermektedir. Tesiste bulunan indüksiyon ocaklarında elektrik enerjisi
kullanıldığından kül ve curüf vb. atıklar oluşmamaktadır.
56
İlimizde kömürle çalışan termik santral mevcut değildir.
İlimizde petrolün aranması, çıkarılması, işlenmesi gibi faaliyetlerden kaynaklı yağ içeren sondaj
çamurları ve atıkları oluşmaktadır. Oluşan sondaj çamurları geçici depolanarak Bakanlığımız
tarafından yetkilendirilmiş bertaraf/geri dönüşüm tesislerine gönderilmektedir. 2022 yılında 50.649.080 kg
sondaj çamurları geri dönüşüm/bertaraf tesislerine gönderilmiştir. Ancak diğer maden kazılarından
kaynaklanan atıklar, Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal Olarak İşlenmesinden Kaynaklanan
Atıklar, Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar
hakkında herhangi bir çalışma verisi bulunmamaktadır. İlimizde maden zenginleştirme tesisi
bulunmamaktadır.
Çizelge C.21 – 2022 yılı itibariyle ilimizde bulunan atık işleme tesisi sayısı (Çevre, Şehircilik ve İklim
Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)

Kaynaklar
Batman Belediyesi
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü Envanter Verileri
https://ecbs.cevre.gov.tr
(Bu bölümdeki tablolar 2023 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze
gönderilen verilere göre hazırlanmıştır.)
Katı Atık Bertaraf Tesisi Sayısı (Belediye) –
Lisanslı Ambalaj Atığı Toplama Ayırma Tesisi ve Geri Kazanım Tesisi Sayısı 6
Tehlikeli Atık Geri Kazanım Tesisi Sayısı 1
Atık Yağ Geri Kazanım Tesisi Sayısı 1
Bitkisel Atık Yağ Geri Kazanım Tesisi Sayısı –
Atık Pil ve Akümülatör Geri Kazanım Tesisi Sayısı –
Ömrünü Tamamlamış Lastik Geri Kazanım Tesisi Sayısı –
Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi Sayısı –
Tehlikesiz Atık Geri Kazanım Tesisi Sayısı 3
Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya İşleme Tesisi Sayısı –
Maden Atığı Bertaraf Tesisi Sayısı –
57
Ç. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI
Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar
“Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik”
kapsamında tehlikeli maddeleri bulunduran ya da bulundurması muhtemel kuruluşlar Yönetmeliğin
bildirim maddesi uyarınca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Entegre Çevre Bilgi
Sistemi altında çalışan BEKRA Bildirim Sistemine bildirimlerini yapmakla yükümlüdür. Yönetmelik
eklerinde yapılan değişiklik neticesinde 19/7/2018 tarihinde BEKRA 3 devreye alınmıştır.
Batman ilinde 2022 yılında, BEKRA bildirimlerine göre kuruluş sayıları ve kategorileri Çizelge Ç.1’de
yer almaktadır.
Çizelge Ç.1 – İlimizde 2022 yılında BEKRA kuruluşlarının sayısı
(http://bekrabs).cevre.gov.tr/ ,2023)
KURULUŞ SAYISI
Alt Seviye 2
Üst Seviye 2
TOPLAM 4
Batman ilinde 2022 yılında yapılan çevre denetimlerinde BEKRA denetimi yapılan kuruluş sayıları
Çizelge Ç.2’de yer almaktadır.
Çizelge Ç.2 – İlimizde 2022 yılında BEKRA denetimi yapılan kuruluş sayıları
(http://bekrabs).cevre.gov.tr/ 2023)
KURULUŞ DENETİM SAYISI
Alt Seviye 2
Üst Seviye 2
Kapsam Dışı 5
TOPLAM 9
C.14. Sonuç ve Değerlendirme
Batman İlinde “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında
Yönetmelik” kapsamında tehlikeli maddeleri bulunduran ya da bulundurması muhtemel 2 Alt Seviye
ve 2 Üst Seviye kuruluş Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Entegre Çevre Bilgi Sistemi
altında çalışan BEKRA Bildirim Sistemine bildirimlerini yapmışlar.
Kaynaklar
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Entegre Çevre Bilgi Sistemi BEKRA
http://bekrabs).cevre.gov.tr
58
D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Projesi ulusal mevzuatımız ile taraf olduğumuz
uluslararası sözleşmeler kapsamında, Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından, 2013 yılında
başlatılmıştır.
“Batman İl’inin Karasal ve İç Su Ekosistemleri Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme İşi” (mülga)
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Batman İli Şube Müdürlüğü’nün koordinasyonunda, Anadolu Doğa ve
Kültür Koruma Kooperafinin (Ana DOKU) yürütücülüğünde gerçekleştirilmiş olup, Proje 21 Temmuz
2016’da başlamış olup, 20 Temmuz 2018 tarihinde tamamlanmıştır.
D.1. Flora
İlimizde Orman vejetasyonu, Step vejetasyonu, Kayalık alan vejetasyonu, Çayır vejetasyonu, Sulak alan
vejetasyonu ve Alpin vejetasyonu olmak üzere 6 farklı vejetasyon tipi tespit edilmiştir.
Orman Vejetasyonu: Batman ilinde yer alan Orman vejetasyonu 900-1100 m’den başlar 1900-2000
m’ye kadar devam eder. Genellikle Batman ilinin dağlık kesimlerinde ve yerleşim yerlerinin az olduğu
yamaçlık alanlarda Quercus orman formasyonu yoğun olarak yer alırken, orman vejetasyonunun tahrip
edilmesi sonucu orman sıklığı aşağı kesimlere ve yerleşim alanlarına yaklaştıkça azalmaktadır. Orman
vejetasyonu içerisinde en çok yer alan taksonlarKarameşe (Quercus brantii Lindl.), Zindiyen
(Quercus infectoria Oliv. subsp. veneris (A.Kern.) Meikle), Katran ardıcı (Juniperus oxycedrus L.
subsp. oxycedrus var. oxycedrus) Alıç (Crataegus orientalis Pall. ex M. Bieb. subsp. orientalis), Çakal
armudu (Pyrus syriaca var. syriaca Boiss.) ve Yaban kirazı (Cerasus microcarpa (C.A.Mey.) subsp.
microcarpa) olarak tespit edilmiştir.

Resim D.1 Orman vejetasyonu
59
Step Vejetasyonu (Bozkır): Batman ilinde gerçekleştirilen arazi çalışmaları sırasında step
vejetasyonunu temsil eden taksonlar olarak Sakızlı geven (Astragalus gummifer Labill.), Küt geven
(Astragalus amblolepis Fisch.), Anadolu kitresi (Astragalus microcephalus Willd. subsp.
microcephalus), Hıyarok (Eryngium billardierei Delar.), Kekik (Thymus kotschyanus Boiss.
&Hohen subsp. kotschyanus), Kırım güzeli (Cruciata taurica (Pall. ex Willd.) Ehrend.), Sarı keten
(Linum mucronatum Bertol. subsp. mucronatum) olarak sayılabilir.

Resim D.2 – Step vejetasyonu
Kaya Vejetasyonu: Kaya vejetasyonunda yer alan başlıca taksonlar Mardin pelemiri (Cephalaria
stapfii Hausskn.) Acem obrizyası (Aubrieta parviflora Boiss.), Bodur damkuruğu (Sedum cespitosum
(Cav.) DC.), dam kuruğu (Sedum hispanicum L.) Kenger (Gundelia tournefortii L. var. tournefortii),
Dağ çavdarı (Secale montanum Guss.), Sarkık çıngırak (Campanula flaccidula Vatke)’tır.

Resim D.3 – Kayalık alan vejetasyonu
Çayır vejetasyonu: Bu vejetasyon tipi içerisinde yer alan bitki toplulukları genellikle Yıldız yonca
(Trifolium stellatum L.), Hanım üçgülü (Trifolium grandiflorum Schreb.), Ak üçgül (Trifolium
60
repens L.), Üçgül (Trifolium campestre Schreb. subsp. campestre var. campestre), Kokulu yonca
(Mellilotus officinalis (L.) Desr.), Baltutan (Lamium amplexicaule L. var amplexicaule), Topak kofa
(Juncus capitatus Weigel) ve Sina ayakotu (Carex distansL. subsp. distans) taksonlarıdır.
Resim D.4 – Çayır vejetasyonu
Sulak Alan Vejetasyonu: Saz (Typha angustifolia L.), Suteresi (Nasturtium officinale R. Br., Aiton)
Kamış (Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud.), Hevhulma (Lythrum salicaria L.) ve Su nanesi
(Mentha aquatica L.) sulak alan vejetasyonu içinde yer almaktadır.
Resim D.5 – Sulak alan vejetasyonu
Günümüzde dünyada 259 bin tohumlu bitki ve 12 bin eğrelti ile birlikte toplam 270 bin damarlı bitki
türü yaşamaktadır (Thorne, 2002).
Ülkemiz, Asya ve Avrupa kıtalarının birleştiği aynı zamanda Akdeniz, Avrupa – Sibirya ve İran – Turan
fitocoğrafik bölgelerinin kesiştiği önemli bir bölgede bulunması nedeni ile farklı vejetasyon tiplerine
61
ve çok zengin bir floraya sahiptir. Bu özel coğrafik konumunun yanında, topoğrafyasının kısa
mesafelerde değişmesi, farklı jeolojik ve jeomorfolojik yapısı, çok çeşitli toprak ve ana kaya tiplerini
içermesi ve değişik iklim tiplerinin etkisi altında oluşu bu topraklarda çok çeşitli bitki türlerinin
yetişmesine olanak sağlamıştır. Ülkemiz gerek sahip olduğu zengin bitki çeşitliliği gerekse ülkemize
özgü olan çok sayıdaki bitki türü ile kuzey yarım kürenin önemli bitki alanları arasındadır (Özhatay
vd., 2003). Türkiye’de yapılan floristik çalışmalar Fransız botanikçi Tournefort tarafından
başlatılmıştır. 1702 yılında Batı, Kuzey ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaptığı çalışmalarda topladığı
bitkileri yayınlamıştır. Türkiye’de yapılan ilk önemli araştırma 1843 yılında İsviçreli botanikçi E.
Boissieri tarafından yapılmıştır. Bu araştırmalardan elde ettiği bulguları “Flora Orientalis” adlı eserde
yayınlamıştır (Boissieri, 1888). Daha sonra P.H. Davis’in editörlüğünde yazılan 9 ciltlik “Flora of
Turkeyandthe East AegeanIslands” adlı eser ile Türkiye Florası ortaya konmuştur (Davis, 1985). 1988
yılında çıkartılan “Flora of Turkeyandthe East AegeanIslands (Suplement)” ile Türkiye Florası 10
cilt’e çıkmıştır (Davis vd., 1988). Ülkemizde hızla artan botanik çalışmaları neticesinde, bilim
dünyasına tanıtılan yeni tür sayılarının fazlalığı 2000 yılında Türk botanikçileri 2. bir ek cilt yazmaya
teşvik etmiştir (Güner vd., 2000). Bu 11 cilt itibariyle Türkiye Florası’ndaki toplam bitki türü sayısı
9.222 ve toplam takson sayısı 12.006 olarak ortaya çıkmıştır. Bu bitkilerden, 2981 takson endemik
olup, toplam endemik takson sayısı 3.778 (% 31)’dir (Erik ve Tarıkahya, 2004). Türkiye Florası’nın
yazımında zaman azlığı ve materyal yetersizliğinden dolayı birçok türün betimi, taksonomik durumu
eksik kalmıştır. Son yıllarda Türk botanikçiler tarafından yürütülen revizyon çalışmaları ile bu
eksiklikler ortadan kaldırılmaya çalışılmış ve ülkemiz florasına yeni türler, yeni cinsler kazandırılmıştır
Onbirinci cildin yayınlanmasından sonra yerli ve yabancı botanikçiler tarafından Türkiye Florası ile
ilgili birçok çalışma yayınlanmıştır. Bu dönemde yapılan yayınların önemli bir kısmı bilim dünyası
için yeni veya Türkiye’de yayılışı ilk defa belirlenen taksonlarla ilgilidir. 2000-2009 yılları arasında
Türkiye Flora’sına ilave olunan taksonları ihtiva eden 5 çalışma yayınlanmıştır (Özhatay vd., 2011).
Bu çalışmalar temel alınarak Türkiye Flora’sındakitakson sayısı yeniden değerlendirilmiştir. Buna
göre 717 takson (575 tür ve 138 türaltı) eklenmiş ve toplam takson sayısı 12.725’e ulaşmıştır. Eklenen
bu bitkilerden; 321 tür, 28 alttür ve 23 varyete endemiktir. Türkiye Flora’sındaki toplam endemik
takson sayısı da 4.150 (% 32,6)’ye ulaşmıştır (Özhatay vd., 2011). Ülkemizdeki en son ve kapsamlı
çalışma “Türkiye Bitkileri Listesi, Damarlı Bitkiler” kitabının yayımlanması ile Türkiye’deki takson
sayısı 11707 olarak belirlenmiş, endemizm oranı ise % 31.82 olmuştur (Güner vd., 2012) Türkiye’nin
sahip olduğu vasküler bitki potansiyeli halen tam olarak belirlenmiş değildir. Zira her yıl birçok yeni
vasküler bitki, Türkiye Florası’na ilave olunmaktadır.
Batman ili için mevcut literatürler sınırlı olup elde edilen literatürlere ait kısa açıklamalar aşağıda
verilmiştir.
Atamov vd. (2014) çalışmalarında Hasankeyf (Ilısu) ve çevresinin florasını tespit etmişlerdir. 279 cinse
ait 472 takson ve 64 familya tanımlanmıştır. Gymnospermlere ait 2 takson dışındaki diğer 469 takson
Angiospermlere aittir. En zengin familyalar 68 taksonla Asteraceae, 58 taksonla Poaceae, Fabaceae
57, Brassicaceae 31, Apiaceae 27, Lamiaceae 24, Boraginaceae 22 ve Caryophyllaceae 21; büyük
cinsler olarak Trifolium 13 taksonla, Centaurea 10, Crepis 9, Bromus ve Medicago 8, Aegilops, Vicia,
Euphorbiaherbiri 7 taksonla, Trigonella, Alyssum, Silene ve Polygonum 6 taksonla, Hordeum 5 takson
ile en zengin familyalardır. Terofitler 252 ve Hemikriptofitler 129 taksonla baskındırlar. Fanerofitler
45 ve Kamefitler 36 üyeli olup, otsu bitkiler %90.9, çalılar %5.1 ve ağaçlar % 4.0’lük orana sahiptirler.
Fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı bakıldığında 88 takson İran-Turan, 51 takson Akdeniz ve 16
takson Avrupa-Sibirya elementidirler. 20 takson tehdit altında olup, endemiktirler ve sadece bu
bölgede yaşamaktadırlar.
Celep vd. (2015) çalışmalarında yeni bir tür olan Salvia hasankeyfense (Lamiaceae)’i bilim dünyasına
tanıtmışlardır. Türkiye’nin güneydoğusunda yer alan Batman ilinin Hasankeyf ilçesinden kayalık bir
alandan toplanan ve morfolojik olarak Salvia verbenaca benzeyen örnek Salvia hasankeyfense ismi ile
bilim dünyasına tanıtılmıştır.
62
Pınar ve Behçet (2014) çalışmalarında Güneydoğu Anadolu Bölgesi Batman ili Hasankeyf ilçesinden
Onopordum hasankeyfense (Asteraceae: Cardueae) adı ile bilim dünyasına bir bitki tanıtmışlardır.
Batman’da 984 adet bitki taksonu tespit edilmiştirAyrıca; Batman’da Ters Lale Sason İlçesi Mereto
dağı ile Helkıs dağlarında Nisan – Mayıs aylarında görünen endemik bir türdür.

Resim D.6 – Ters Lale (Batman Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü 2022)
D.2. Fauna
Batman ilinde 29 adet memeli, 143 kuş, 32 balık, 30 sürüngen, 5 adet çift yaşar ve 407 omurgasız
hayvan türü literatür çalışmaları sonucunda tespit edilmiştir.
Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter İzleme Projesi sonucunda Batman ilinde tespiti yapılan ve
içerisinde endemik tür barındırmayan 29 adet memeli türü tespit edilmiştir. Batmanda bulunan bazı
önemli memeli türlerinin görüntüleri;

Resim D.7 – Capra aegagsus (Dağ Keçisi-VU)
63

Resim D.8 – Vormela peregusna (Alaca Sansar-VU)

Resim D.9 – Lutra lutra (Su samuru-NT)
Resim D.10 – Hyaena hyaena (Çizgili sırtlan-VU)
64
Yapılan araziler sonucunda yaban hayatı memeli hayvanlarına ilişkin en önemli tehdit insan faaliyetleri
olarak görülmektedir. Yörede avcılar tarafından özellikle kürkü para edecek memeli türlerinin
avlanması oldukça fazladır. Kaçak avcılığın önlenmesi için bölgedeki yerel halk ve avcılar
bilinçlendirilmeli ve denetimler arttırılmalıdır. Ayrıca hayvancılığın yaygın olduğu bölgede yöre halkı
tarafından yapılan otlatmaların da yaban türlerinin yayılış alanlarının daralmasına neden olmaktadır.
Habitatlarının daralması nedeniyle yaban hayvanları ya başka bölgelere göç etmek durumunda
kalmaktadır ya da populasyon artışı gerçekleşmemektedir. Nesli tehlike altında olan hayvanların
bulunduğu bölgeler belirlenmeli ve yöre halkının bu bölgelerde otlatma yapmamaları konusunda
bilinçlendirilmesi neticesinde bu hayvanların habitatları korunmalıdır. Bölgenin ayrıca özel güvenlik
alanlarını içermesi bir bakıma yaban hayvanlarını avcılardan korurken diğer yandan çatışmalar sonucu
yaban hayvanların bölgeyi terk etmesine neden olmaktadır. Özellikle tarım ile uğraşan yöre halkında
hasat sonrası yoğun bir şekilde anız yakma durumları görülmektedir. Anız yakma sonucunda bölgede
yoğun bir hava kirliliği oluşmasının yanı sıra yaban hayatı da olumsuz etkilemektedir.
Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter İzleme Projesi sonucunda Batman ilinde 206 kuş türü tespit
edilmiştir. Türlerin hiç biri endemik değildir
Kuşları olumsuz etkileyen en önemli tehditlerin başında tarımsal uygulamalar ve insan faaliyetleri yer
almaktadır.
Batman ili sınırları içerisinde akan Batman, Sason, Dicle ve Garzan çayları ilin ornitofaunasına önemli
katkı sağlamaktadırlar. Batmanda kışın serin geçmesi ve bölgeye fazla kar yağmaması bölgeye 4
mevsim boyunca birçok farklı kuş türünün gelmesine neden olmaktadır. Yasadışı avcılık ve sulak alan
tahribatını içeren insan faaliyetleri ve hayvan otlatmayı içeren tarımsal faaliyetler bölgede tehditlerin
en önemlileridir. İl sınırları içerisinde yer alan Samanyolu ve Balpınar bölgeleri 4 mevsim boyunca
ornitolojik açıdan oldukça zengin bölgelerdir. Ancak bu bölgeler üzerindeki çevresel baskılar oldukça
fazladır. Samanyolu ve Balpınar bölgelerindeki sazlık alanlar nesli küresel ölçekte tehlike
kategorisinde yer alan birçok su ve karasal kuş türü için uygun üreme ve beslenme alanlarıdır. Kuşların
kuluçka dönemi olan nisan-mayıs aylarında üreme alanlarında hayvan otlatma, kaçak avcılık ve su
rejimine yönelik müdahaleler yapıldığı tespit edilmiştir. Bu olumsuz durumların alanı üreme amaçlı
kullanan Vanellus vanellus (Kızkuşu) ve Tringa totanus (Kızılbacak) türlerine zarar verdiği
saptanmıştır. Bazı göçmen kuşlar bölgeyi ve yakın civarını geçiş güzergahı olarak kullanmaktadır.
Ciconia ciconia (Leylek), Buteo buteo (Şahin), Apus apus (Ebabil) ve Plegadis falcinellus (Çeltikçi)
gibi türler sürüler halinde göç ederler. Göç esnasında ya da türlerin konakladığı bölgelerde kaçak
avcılar bu durumu sorumsuzca kullanmaktadırlar. Yerli türlere yönelik kaçak avcılık da söz konusudur.
Özellikle üreme ve göç döneminde ördek türleri avlanılmaktadır. Her ne kadar ava serbest olan türler
avlanılsa da tüfek patlama sesi diğer türleri ürkütmekte ve alanı terk etmesine neden olmaktadır.
Avcılığın kuluçka döneminde ve tehlike altında olan türlere yönelik yapılmaması sağlanmalıdır.
Ayrıca kuşların yaşam alanı sınırları içerisinde hayvan otlatılmasına izin verilmemesi gerekmektedir.
Otlatmanın kuluçka dönemi olan Nisan-Mayıs ayları göç dönemi olan Ekim-Kasım aylarında
yapılmamasına özen gösterilmelidir. Önemli kuş alanları çevresindeki kum ocaklarının faaliyet
alanlarının belirlenmesi gerekmektedir. Gözlemlerimizde nehir boyunca faaliyet gösteren kum
ocaklarının dere yatağından aşırı kum çektiği görülmüştür. Bu durumun başta kuşlar olmak üzere
birçok canlıya zarar verdiği düşünülmektedir.
65
Bölgemizdeki Bazı Önemli Kuş Türleri;

Resim D.11 – Neophron percnopterus (Küçük akbaba)

Resim D.12 – Buteo buteo (Şahin)

Resim D.13 – Vanellus vanellus (Kızkuşu)
66

Resim D.14 – Coracias garrulus (Gökkuzgun)
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Batman ili içsu varlığı açısından çok zengin bir konumdadır.
Dicle Nehir sisteminin büyük bölümünü barındıran Batman ilinde Garzan ve Batman Çayları Dicle
Nehrinin önemli kollarını oluşturmaktadır. Batman ilinde yer alan içsularda çalışma kapsamında 32 içsu
balığı taksonu tespit edilmiştir. Bunlardan 6 tanesi endemiktir
Resim D.15 – İki benekli çöpçü balığı (Noemacheilus argyrogramma)

Resim D.16 – Bıyıklı balık (Barbus xanthopterus)
67

Resim D.17 – Bıyıklı balık (Barbus plebejus lacerta

Resim D.18 – Şabot (Arabibarbus grypus)

Doğu Anadolu Bölgesi’nde Fırat-Dicle Havzasında yer almaktadır. Yüzölçümü 4.680 km2 ilin toplam
nüfusu 498 031 dir. Ülkemizin önemli akarsularından olan Dicle Nehri’nin önemli bir bölümünün
geçtiği ilde yer alan akarsular gösterilmiştir. Batman akarsular açısından son derece zengin bir ildir.
Dicle Nehir sisteminin en önemli iki olan Batman ve Garzan Çayları il sınırları içerisinde doğmaktadır.
Özellikle ilin Güney Batı bölümünde yer alan Sason sınırları içerisindeki Meleto Dağı ülkemiz
standartlarına göre çok temiz akarsuları içermektedir.
Batman iline ait içsuların biyolojik çeşitliliğini tehdit eden faktörleri, Türkiye’den soyutlamak
mümkün değildir. Ülkemizin diğer yerlerinde akarsularda görülen bozulma süreçleri Batman il sınırları
içerisinde yer alan akarsularda da görülmektedir. Türkiye içsu balıkçılığı ile ilgili insan kaynaklı
sorunlar, oldukça geniş bir yelpazeyi oluşturmaktadır. Bu sorunların bir kısmı doğal nedenlere bağlı
68
ve idari sorunlarla birleştiğinde negatif çarpan etkisi oldukça büyük açmazlara neden olabilmektedir.
İnsan kaynaklı sorunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
 Balıklandırma, Yetiştiricilik ve Ekzotik Türler
 Yol, Köprü İnşaatları ve Çeşitli Su Alma Yapıları
 Kum Çıkarma
 Taşkın Önleme ve Dere Islah Çalışmaları
 Kirlilik ve Ötrofikasyon
 Tarımsal Sulama
 İllegal Avcılık Yöntemleri
 Aşırı Avcılık
Batman İlinde litaretürde 30 adet sürüngen bulunmaktadır. Fırat Kaplumbağası (Rafetus euphraticus)
Türkiye’de Fırat ve Dicle Nehirlerinde ve bu nehirlerin kollarında yaşar. Türkiye dışında Suriye, Irak ve
İran’da da yayılışı vardır. Boyları 1 m kadar olan bu türün kabuğunun üzeri yumuşak bir deri ile örtülüdür
ve üzeri lekesizdir. Ancak çok küçük ve belirsiz benekler bulunur. Dicle ve Fırat Su sistemlerinin durgun
gölet oluşturmuş ve zemini çamur alanlarda yaşar. Dicle nehrine endemiktir.

Resim D.19 – Rafetus eupfraticus (Fırat Kaplumbağası)
Amfibiler; omurgalı hayvanların bir sınıfını teşkil eder. Balıklar ile sürüngenler arasında yer alırlar.
Literatürde tespit edilen 4 tür arazi çalışmaları sonucunda bulunmuştur. Bunlar Doğu Akdeniz, Doğu
ve Güneydoğu Anadolu’da dağılış gösteren bir türümüzdür. Özellikle bahar aylarında yağmurlarından
sonra aktifleşir. Çok ağır hareket ettiklerinden dolayı çok sayıda araçlar altında ezilen bireyler rapor
edilmiştir. Parlak siyah zemin üzerinde bulunan sarı portakal renginden dolayı halk arasında zehirli
sanılarak öldürülmektedir. Yerel halk Yağmur böceği, Yağmurça ve Bahtabakan olarak adlandırırlar.
69

Resim D.20 – Salamandra infraimmaculata (Türk semenderi)
Ülkemize endemik olan Benekli Semender Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde dağılış
gösterir. Günümüze kadar Malatya, Elazığ, Diyarbakır, Muş, Bingöl, Bitlis, Şırnak ve Van illerinde
yaşadığı rapor edilmiştir. Devamlı akan eriyen kar sularının karıştığı, soğuk dağ sularında yaşar.
Hassas tür olarak listelenmektedir.

Resim D.21 – Neurergus strauchii (Benekli Semender)
70
D.3. Ormanlar, Milli Parklar ve Tabiat Parkları
Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü 15. Bölge Müdürlüğüne bağlı Batman İl Şube
Müdürlüğümüz sorumluluk alanı içerisinde 1 adet Korunan Alan bulunmaktadır. O da Malabadi Tabiat
Parkıdır. Malabadi Tabiat Parkı, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı 15. Bölge Müdürlüğü görev alanı
içinde, Batman ili, Kozluk ilçesi sınırları dâhilinde kalmakta olup; Batman Merkez İlçeye kuş uçuşu
olarak yaklaşık 34 km mesafededir. Tabiat Parkı kuzeyinde ve batısında Batman barajı, güneyinde
Batman Çayı ve Tarihi Malabadi Köprüsü ve doğusunda ise Bacak Mezrası yer almaktadır. Geçmiş
yıllarda mera vasfında olan, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, Bakanlık Makamı’nın
18.10.2011 tarih ve 224 sayılı Olur’ları ile 24 Ha’lık alan Tabiat Parkı olarak tescil edilmiştir. 2017
yılında sınır değişikliğine gidilerek Bakanlık Makamı’nın 13.03.2019 tarih ve 420772 sayılı Olur’ları
ile Tabiat Parkı sınırları büyütülerek 95,95 Ha.’a çıkarılmıştır. Tabiat Parkı’nda özellikle fıstık, badem,
dut, yalancı akasya, çınar, servi türleri, elderçamı ve kızılçam gibi ağaçlar ekilerek ağaçlandırma
yapılmıştır. Tabiat Parkı dere, yol kenarı, kayalık ekosistemler ile birlikte ağaçlandırma sahalarını da
içinde barındırmaktadır.
İlimiz 2023 yılı arazi kullanım tablosu Çizelge D.1’de verilmiştir.
Çizelge D.1. İlimiz 2022 Yılı Arazi Kullanımı İle İlgili Veriler (İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2023)

Tarım Arazisi
(ha)
Mera Arazisi (ha) Tarıma Elverişsiz
Arazi (ha)
Orman Arazisi (ha)
I. Alt Bölge 34.865,06 24.179
İl Toplamına Oranı
(%) 94 35
II. Alt Bölge 2.082,57 13.125
İl Toplamına Oranı
(%) 6 19
III. Alt Bölge – 31.087
İl Toplamına Oranı
(%) 45
TOPLAM 156.980 40.754 263.695,4 69.084
(I. Alt Bölge: Batman Merkez, Beşiri, Kozluk) (II. Alt Bölge: Gercüş, Hasankeyf) (III. Alt Bölge: Sason)
71

Harita D.1 – Malabadi Tabiat Parkı (Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü 2023)
D.3.1 Ormanlar
Batman İlinde 2002 yılında Ormanlık alan 69.084 ha olup yüzölçümünün %16’sı Orman iken yapılan orman
ve rehabilitasyon çalışmalarında hali hazırda 88.896 ha alana ulaşmıştır. Bu da Batman İlinin % 25’ine
tekabül etmektedir. 88.896 ha Orman alanının % 25,6’sı verimli, % 74,4’ü bozuk sahalardan oluşmaktadır.
D.3.2 Milli Parklar
2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nda tanımlanan şekliyle Milli Park; bilimsel ve estetik bakımdan, ulusal
ve uluslararası ender doğal ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına
sahip doğa parçalarını ifade etmekte olup, Batman İlinde bu vasıflara haiz bir alan belirleme
çalışmaları yapılmamıştır.
D.3.3 Tabiat Parkları
Batman ili, Kozluk ilçesi sınırları içerisinde yer alan 95,95 hektarlık saha, taşıdığı tabii kaynak
değerleri ve rekreasyon potansiyeline istinaden Tarım ve Orman Bakanlığınca “Malabadi Tabiat Parkı”
olarak ilan edilmiştir.
D.4. Çayır ve Mera
İlimizde mera alanlarının %94’i Merkez, Beşiri ve Kozluk’ta yer almaktadır. Mera alanları
bakımından nispeten fakir olan Gercüş ve Hasankeyf’te bu oran % 5,9 iken Sason’da % 0,01’dır.
Mera alanlarının tespit, tahdit ve tahsis aşamalarında Tarım ve Orman İl Müdürlüğü elemanlarının sayıca
yetersiz olması, bazı ilçelerde kadastro çalışmalarının tamamlanmamış olması, ıslah çalışmalarının çok
fazla zaman ve maliyet gerektirmesi, meraların amacında kullanımının önündeki engellerdir. Ayrıca,
kırsal kesim halkının bu konuda eğitim ve bilinçsizliği, meraların amacı dışında kullanılması, hayvan
yetiştiriciliğinin en büyük girdilerinden olan kaba yem eksikliğinin giderilmesi konusunda ciddi bir
72
sıkıntı yaratmaktadır. Dolayısıyla hayvan yetiştiriciliğinin İl ve bölge genelinde son yıllarda
gerilemesinin nedenleri içinde mera alanlarından yeterince istifade edilememesi de yer almaktadır.
Çayır ve mera alanları ile ilgili başlıca türler Melilotusindica, Medicagorigidula var. rigidula,
Viciacraccasubsp. stenophylla, Lathyrusaphaca var. biflorus, Trifoliumpurpureum var. purpureum,
Lamiumcrinitum, Muscaricomosum türleridir.
İlimiz 2022 yılı arazi kullanım durumu ile ilgili veriler Çizelge D.2’de verilmiştir.
Çizelge D.2. İlimiz 2022 Yılı Arazi Kullanım Durumu (İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2023)
D.5. Sulak Alanlar
Sulak alanlar, doğal ya da yapay, sürekli ya da geçici, durgun ya da akar, tatlı, acı ya da tuzlu bütün sular
ile bataklık, sazlık, ıslak çayır ve turbalıkları kapsamaktadır. İlimizde bu kapsamda değerlendirilebilecek
akarsu, gölet ve baraj gölü mevcuttur. İlimizin en önemli akarsuyu; Dicle Nehridir. Batman İli
sınırlarındaki en önemli kolları Garzan Çayı ve Batman Çayı’dır. Batman Çayını oluşturan ana kollar
Kulp Çayı, Sarım Çayı ve Talori Çayıdır. Bu kollardan Kulp ve Sarım Çayı Diyarbakır İl sınırlarında,
Sason ve Talori Çayları ise Batman İli sınırları dâhilindedir.
Bu rezervuarlarla ilgili koruma ve yönetim planlama çalışmaları yapılmaktadır. Fakat henüz koruma statüsü
kazanmış tescilli bir sulak alan bulunmamaktadır.
Çizelge D.3. İlimizdeki Akarsular ve Özellikleri (Devlet Su İşleri 10. Bölge Müdürlüğü, 2023)
Arazi Kullanım Türleri Alanı (ha) (%)
Tarım Arazileri 156.980 33,36
Su Kütlesi – –
Orman 69.084 14,68
Sulak Alan – –
Çayır ve Mera 40.754 8,62
Yerleşim Yerleri, Yapay Bölgeler
(Tarıma Elverişsiz Arazi)
203.944 43,34
Akarsu İsmi Toplam Uzunluğu
(km)
İl Sınırı İçindeki
Uzunluğu (km) Debisi (m3
/sn) Kolu Olduğu akarsu Kullanım Amacı
Dicle Nehri 530 86 4.059 Dicle Sulama, Enerji
Garzan Çayı 168 110 1.177 Dicle Sulama, Enerji
Batman Çayı 144 124 3.665 Dicle Sulama, Enerji
Sason Çayı 65 65 544 Batman Enerji
Serkan (Zori)
Çayı 78 58 898 Batman Sulama
73
Batman ilinde doğal göl yoktur. Irmakların üzerinde kurulmuş olan iki gölet mevcuttur. Bunlar;

• Gercüş-Kırkat Göleti: Gölet Dicle havzasında Mardin İli Gercüş İlçesine 8 km. uzaklıktadır.
  Gölet nehir deresi üzerinde olup 350 ha. alanı sulamaktadır.
• Cefan (Garzan) Göleti: Gölet Cefan deresi üzerinde ve Beşiri-Garzan karayolunun 1km kadar
  güneyinde kurulmuştur. Göletten başlanarak Garzan Çayının sol sahilinde kuzey güney doğrultusunda
  uzanan toplam 332 ha. araziyi sulamaktadır.
  Çizelge D.4.İlimizdeki Mevcut Sulama Göletleri (Devlet Su İşleri 10. Bölge Müdürlüğü, 2023)
  D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları
  İlimiz sınırları içerisinde 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında tescil
  varlığı ve doğal sit alanı bulunmamaktadır. İlimiz Kozluk İlçesi, Değirmendere ve Tosunpınar Köyü
  sınırları içerisinde bulunan “Ayngebire Mesire yeri”, Sason İlçesi, Sevek Tekinler Mahallesi sınırları
  içerisinde bulunan “Sevek Mesire yeri” ve Sason İlçesi Yolüstü Köyü, 103 ada, 1 nolu parsel sınırları
  içerisinde bulunan “Doğal Maden Suyu Kaynağı” için Potansiyel Doğal Sit Alanına ilişkin tescil
  çalışmaları devam etmektedir.
  D.6.1. Tabiat Anıtları
  İlimiz sınırları içerisinde tescil edilmiş Tabiat Anıtı bulunmamaktadır.
  D.6.2. Tabiatı Koruma Alanları
  İlimiz sınırları içerisinde tescil edilmiş Tabiat Koruma Alanı bulunmamaktadır.
  D.6.3. Anıt Ağaçlar
  İlimiz sınırları içerisinde tescil edilmiş Anıt Ağaç bulunmamaktadır.
  D.6.4. Özel Çevre Koruma Bilgileri
  İlimiz sınırları içerisinde tescil edilmiş Özel Çevre Koruma Alanı bulunmamaktadır.
  Göletin Adı Tipi Hacmi,m3 Sulama
  Alanı,net (ha)
  Çekilen Su
  Miktarı, m3
  Kullanım
  Amacı
  Gercüş-Kırkat Göleti Homojen Toprak Dolgu 3155210 350 Talep yok Sulama
  Cefan (Garzan) Göleti Kil Çekirdekli Kaya Dolgu 6845000 332 4000000 Sulama
  74
  D.6.5. Doğal Sit Alanları
  İlimiz sınırları içerisinde tescil edilmiş Doğal Sit Alanı bulunmamaktadır.
  D.7. Sonuç ve Değerlendirme
  Batman İlinde orman ve fundalık alanlar İl yüzölçümünün % 17’sini kaplamaktadır. Ancak eskiden gür
  ormanlarla kaplı olduğu söylenen Gercüş, Sason ve Hasankeyf bölgesi ormanlık alanları; halkın
  yakacak temini amacıyla bilinçsizce yapılan kesimler sonucu yer yer seyrekleşerek dağınık ağaç
  görüntüsü vermesine rağmen, çevre ilçelerle karşılaştırıldığında ormanlık alan bakımından daha
  zengin olduğu görülmektedir. Orman İşletme Şefliğinin çalışmaları doğrultusunda ormanlık alanlar
  korunmakta, ağaçlandırma çalışmaları sürdürülmektedir. Ancak kırsal kesim halkının bu çalışmalara
  katılımının teşvik edilmesi gerekmektedir. Orman alanları, meşe başta olmak üzere menengiç (bıtım),
  ceviz, çınar, kavak ve çeşitli meyve ağaçlarından oluşmaktadır.
  2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nda tanımlanan sekliyle Milli Park; bilimsel ve estetik bakımdan, ulusal
  ve uluslararası ender doğal ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına
  sahip doğa parçalarını ifade etmekte olup, Batman ilinde bu vasıflara haiz bir alan belirleme
  çalışmaları yapılmamıştır. Batman ili, Kozluk ilçesi sınırları içerisinde yer alan 95,95 hektarlık saha,
  taşıdığı tabii kaynak değerleri ve rekreasyon potansiyeline istinaden Tarım ve Orman Bakanlığınca
  “Malabadi Tabiat Parkı” olarak ilan edilmiştir. Batman’da tabiat anıtı ve tabiat koruma alanları
  bulunmamaktadır.
  İlimizde mera alanlarının %94’i Merkez, Beşiri ve Kozluk’ta yer almaktadır. Mera alanları
  bakımından nispeten fakir olan Gercüş ve Hasankeyf’te bu oran % 5,99 iken Sason’da % 0,01’dır.
  Güvenlik nedeniyle otlatmaya kapalı mera alanları mevcuttur. Mera alanlarının çoğunluğu mera
  kabiliyeti bakımından fakirdir. Mera alanlarının kullanıma açık ve sürülebilir kısımlarında yoğun bir
  ihlal vardır. Yapılan ihlaller konusunda hukuki başvuru süreçleri de adalet sistemimizden
  kaynaklanan nedenlerle sonuçlandırılamamaktadır.
  Mera alanlarının kırsal kesim halkının bu konuda eğitim ve bilinçsizliği, meraların amacı dışında
  kullanılması, hayvan yetiştiriciliğinin en büyük girdilerinden olan kaba yem eksikliğinin giderilmesi
  konusunda ciddi bir sıkıntı yaratmaktadır. Dolayısıyla hayvan yetiştiriciliğinin il ve bölge genelinde
  son yıllarda gerilemesinin nedenleri içinde mera alanlarından yeterince istifade edilememesi de yer
  almaktadır.
  İlimizde sulak alan kapsamda değerlendirilebilecek akarsu, gölet ve baraj gölü mevcuttur. Bu
  rezervuarlarla ilgili koruma ve yönetim planlama çalışmaları yapılmaktadır.
  İlimizin en önemli akarsuyu; Dicle Nehridir. Batman İli sınırlarındaki en öneli kolları Garzan Çayı ve
  Batman Çayı’dır. Batman Çayını oluşturan ana kollar Kulp Çayı, Sarım Çayı ve Talori Çayıdır. Bu
  kollardan Kulp ve Sarım Çayı Diyarbakır İl sınırlarında, Sason ve Talori Çayları ise Batman İli sınırları
  dahilindedir.
  Batman ilinde doğal göl yoktur. Irmakların üzerinde kurulmuş olan iki gölet mevcuttur. Bunlar;
  -Gercüş-KırkatGöleti: Gölet Dicle havzasında Mardin İli Gercüş İlçesine 8km. uzaklıktadır.
  Gölet nehir deresi üzerinde olup 350 ha. alanı sulamaktadır.
  -Cefan (Garzan) Göleti: Gölet Cefan deresi üzerinde ve Beşiri-Garzan karayolunun 1km
  kadar güneyinde kurulmuştur. Göletten başlanarak Garzan Çayının sol sahilinde kuzey
  güney doğrultusunda uzanan toplam 332 ha. araziyi sulamaktadır.
  75
  İlimizin alçak ve düz alanlarında Yavşan (Pelin) ile Kekik türleri yaygındır. Bunlar arasına bazı
  Gramanie cinslerine ait alt türler ile diğer bölgelerde rastlanmayan tipik step türleri girmektedir. Daha
  yüksek ve eğimli yamaçlarda ise yastık formundaki Astragalus sp.(Gevenler),Onobrychis sp.
  Acantholimon sp. gibi bitkiler yaygın bulunmaktadır.
  Bunlar arasında; Genista, Thymus, Verbascum, Phlomis, Salvia, Cousinia, Stachys, Sideritis ve daha
  pek çok cins tür bulunmaktadır. Bu bitkiler arasında aşırı hayvan otlatmanın az olduğu yerlerde
  Gramineae türleri diğer türlere göre uzun boyları ve örtüş alanları ile dikkati çeker.
  İl faunasını oluşturan türlerin büyük bir kısmı Türkiye genelinde, az bir kısmı ise diğer birkaç
  bölgede yayılış gösteren türlerdir. Ayrıca bu türlerin popülasyon yoğunlukları oldukça azdır. Kirpi, tarla
  faresi, çöl sıçanı, avurtlak, kayalık faresi, cüce yarasa memeli türler olarak ön sıralarda yer almaktadır.
  Batman’da Ters Lale Sason İlçesi Mereto dağı ile Helkıs dağlarında Nisan – Mayıs aylarında görünen
  endemik bir türdür.
  Kuş faunasının tespiti oldukça zor olmasına rağmen çayak türleri, kartal türleri, keklik türleri, bülbül
  türleri, ötleğen, ardıç, sinekkapan, çekirge kuşu, toygar türleri, baykuş türleri bölgede yaşayan bazı
  kuş türleridir.
  Sürüngen türleri, bölgede bol olarak bulunmakta ancak, tehlikeli olmayan canlılardır. Başlıcaları;
  tosbağa, keler, kertenkele türleri ve yılan türleridir.
  İlimiz sınırları içerisinde 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında tescil
  varlığı ve doğal sit alanı bulunmamaktadır.
  Kaynaklar
  Tarım ve Orman İl Müdürlüğü
  DSİ 10. Bölge Müdürlüğü
  Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü
  Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü Envanter Verileri
  (Bu bölümdeki tablolar 2023 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze
  gönderilen verilere göre hazırlanmıştır.)

76
E. ARAZİ KULLANIMI
E.1. Arazi Kullanım Verileri
Batman İli CORİNE istatistik verilerine göre; 2000-2006 yılları arasında arazi kullanım değişikliği en
fazla 66 ha azalma ile orman yeri ve yarı doğal alanlarda, 44 ha artış ile yapay bölgelerde tespit edilmiştir.
Tarımsal alanlar 22 ha artmıştır. Su yüzeylerinde değişim gözlenmemiştir. İlin yapılaşma oranı ile tarım
alanlarındaki artış, orman yeri ve yarı doğal alanların amacı dışı kullanılmasıyla oluşmuştur. Tarımsal
alanlar içinde değerlendirilen mera alanları 2000 ve 2006 yılında 1.608,00 ha olarak tespit edilmiştir.
Batman Çayı üzerinde yapılmakta olan Batman Barajı ve Batman-Silvan Sulama Projesi ile
kullanılabilir alanlarda meydana gelen artış endüstri bitkilerinin (pamuk, tütün, sebze) ekimini
arttırmıştır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı XV. Bölge Müdürlüğü Batman Şube Müdürlüğü tarafından
ağaçlandırma çalışmaları sürdürülmektedir. 2010 yılında İl’de erozyon kontrolü amaçlı olarak Batı
Raman Erozyon Uygulama Projesi sahasında 1700 ha alanda fidan ekimi yapılmış, İlimiz Hasankeyf
ilçesinde Yeşil Kuşak Ağaçlandırma Projesi kapsamında 300 ha alanda fidan dikimi yapılmış, Kozluk
ilçesi Samanyolu mevkiinde 6,5 ha alanda boylu ağaç ekimi yapılmıştır. 2012 yılı içerisinde Sason İlçesi
Acar Köyünde 20,04 ha alanda özel fıstık fidanı verilmiş, 15000 adet fidan vatandaşlara bedelsiz
dağıtılmıştır. Ancak Orman İşletme Şefliklerinin teknik eleman sıkıntısı mevcuttur ve kırsal kesim
halkının bu çalışmalara katılımının teşvik edilmesi gerekmektedir.
İl bazında bir diğer faaliyet ise; Batman Çayının su mecrasının düzenli olarak akışının sağlanması için
Diyarbakır Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğü tarafından Batman Barajından başlayarak Dicle Nehrine
ulaştığı noktaya kadar ıslah projesi uygulanmaya başlanmış, 2010 yılı sonuna doğru, söz konusu proje
revize edilerek yeni bir ıslah projesi başlatılmış ve 2012 yılında Batman Barajı mansabında bulunan
tarihi Malabadi Köprüsü mansabından başlayarak Ilısu Barajının maksimum su kotuna kadar devam
eden arazi ve yerleşim yerlerinin taşkından korunması ve yaklaşık 2 bin hektar arazinin tarıma
kazandırılması amacı ile Batman Çayı ıslah projesinin temeli atılmıştır. Batman Çayı yatağı boyunca
sağ sahilde 34 280 m, sol sahilde 34 010 m olmak üzere toplam 68 290 m sedde ile yan derelerde 28
000 m sedde inşaatı yapılmıştır. Planlanan iş ile; Batman İli Merkez ve Diyarbakır İli Silvan İlçesi
sınırları dahilin de Batman Çayının yatağı devam eden arazi ve yerleşim yerleri taşkınlardan korunacak
ve yaklaşık 2000 ha arazinin tarıma kazandırılması sağlanacak olup ıslah projesinde nehir yatağı
boyunca faaliyette olan kum-çakıl ocaklarının ruhsatlarının uzatılmasına izin verilmeyecek ve su
akışının düzenli sağlanması için etrafına set oluşturulacaktır.
İl yüzölçümü 470.600 ha olup İlin tarım arazileri toplamı 156.980 ha’dır. İl Yüzölçümünün %33.36
tarımsal faaliyetlerde, %8.63 Mera arazisi, %14.68 Orman arazisi, % 43.33 Tarıma elverişsiz arazilerden
oluşmaktadır. İlimizin Toprak Sınıflarına Göre Arazi Dağılım Durumu ise Çizelge E.1 aşağıda
verilmektedir.
Çizelge E.1 – 2022 Yılı İlimizin Arazilerinin Kullanımına Göre Arazi Dağılım Durumu
(İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2023)
Arazi Sınıfı Alanı (ha) (%)

1. Sınıf Araziler 34.650 7,36
2. Sınıf Araziler 23.614 5,02
3. Sınıf Araziler 25.721 5,47
4. Sınıf Araziler 72.995 15,51
5. ve 6.Sınıf Araziler 118.206 25,12
6. ve 8. Sınıf Araziler 195.414 41,52
   TOPLAM 470.600 100
   77
   Çizelge E.2 – 2022 Yılı İlimizin Arazilerinin Kullanımına Göre Arazi Sınıflandırması
   (İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2023)
   E.2. Mekânsal Planlama
   E.2.1. Çevre düzeni planı
   02/08/2013 tarihinde onaylanan “Mardin-Siirt-Batman-Şırnak-Hakkari Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli
   Çevre Düzeni Planı’na askı sürecinde gelen itirazlar sonrasında; “Mardin-Siirt-Batman-Şırnak-Hakkari
   Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı” (L47, M45, M46, M47,M48, M51, M52, N45,
   N46, N47 ve N48 Paftaları), Plan Açıklama Raporu ve Plan Hükümleri, Bakanlık Makamı’nın
   24/04/2014 tarihli ve 6376 sayılı Olur’u ile 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve
   Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 7. maddesi uyarınca onaylanmıştır.

Harita E.1 – Batman İli 1/100000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ( Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)

BATMAN ALAN BÜYÜKLÜĞÜ
2000 2006 2012 2018
Arazi Sınıfı ha % ha % ha % ha %
1) Yapay Alanlar 5.144,59 1,15 5.244,12 1,17 5874,47 1,31 263.695,4 56,04
2) Tarımsal Alanlar 155.306,18 34,73 197.172,28 43,93 196832,15 43,85 97.228,1 20,65
3) Orman ve Yarı
Doğal Alanlar
278.743,41 62,33 238.796,16 53,20 238505,97 53,14 109.676,5 23,31
4) Sulak Alanlar 0 0,00 0,15 0,00 0,15 0,00
5) Su Yapıları 7985,79 1,79 7.620,51 1,70 7620,51 1,70
TOPLAM 447.179,97 100,00 448.833,22 100,00 448.833,25 100,00 470.600,00 100
KAYNAK Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi işlem Dairesi Başkanlığı Corine Veritabanı
78
E.3. Sonuç ve Değerlendirme
İl yüzölçümü 470.600 ha olup İlin tarım arazisi toplamı, 156.980 ha’dır. İlin yüzölçümünün % 43,33’ü
tarımsal açıdan elverişsiz arazilerden ve İl yüzölçümünün % 33,36’sı Tarımsal, % 14,68’si Orman
ve % 8,63’ü Mera faaliyetlerinden oluşmaktadır.
İlimizde 34.650 ha I. sınıf Arazi, 23.614 ha. II. sınıf arazi, 25.721 ha. III. Sınıf arazi, 72.995 ha. IV.
Sınıf arazi, 118.206 ha. V. ve VI. Sınıf arazi, 195.414 ha. VII ve VIII. Sınıf arazi alanı
bulunmakta olup toplam arazi alanı 470.600 ha.’dır.
02/08/2013 tarihinde onaylanan “Mardin-Siirt-Batman-Şırnak-Hakkari Planlama Bölgesi 1/100.000
ölçekli Çevre Düzeni Planı’na askı sürecinde gelen itirazlar sonrasında; “Mardin-Siirt-Batman-ŞırnakHakkari Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı” (L47, M45, M46, M47,M48, M51,
M52, N45, N46, N47 ve N48 Paftaları), Plan Açıklama Raporu ve Plan Hükümleri, Bakanlık
Makamı’nın 24/04/2014 tarihli ve 6376 sayılı Olur’u ile 644 sayılı Çevre, Şehircilik ve İklim
Değişikliği Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 7.
maddesi uyarınca onaylanmıştır.
Kaynaklar
İl Tarım ve Orman Müdürlüğü
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü Envanter Verileri
(Bu bölümdeki tablolar 2023 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze
gönderilen verilere göre hazırlanmıştır.)
79
F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ
F.1. Çevresel Etki Değerlendirmesi İşlemleri
İl Müdürlüğümüzde 2022 yılında toplam 13 adet Proje Tanıtım Dosyası (PTD) tamamlanarak ÇED
Gerekli Değildir Kararı verilmiş, Yıl içerisinde “Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği” kapsamında
verilen İlimizde Bakanlık Merkez ve ÇŞİM tarafından 2022 Yılı İçerisinde Alınan ÇED olumlu ve
ÇED Gerekli Değildir Kararlarının, sayıları ve bunların sektörel dağılımları Çizelge F.1, veÇED Gerekli
Değildir Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı Grafik F.1’de verilmiştir.
Çizelge F.1 – İlimizde Bakanlık Merkez ve ÇŞİM tarafından 2022 Yılı İçerisinde Alınan ÇED
olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel Dağılımı (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl
Müdürlüğü, 2023)

Grafik F.1 – İlimizde 2022 Yılı ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
Karar
Maden Enerji Sanayi TarımGıda
AtıkKimya
UlaşımKıyı
TurizmKonut TOPLAM
ÇED Gerekli Değildir 7 3 – – 3 – 13

İade/İptal –

• 1 – 1
  54%
  23%
  23%
  ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel Dağılımı
  Maden Enerji Atık-Kimya
  80
  Çizelge F.2 – Bakanlık merkez ve ÇŞİDİM tarafından 2014-2022 yılları arasında verilen muafiyet
  kararlarının sektörel dağılımı (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 01/01/2023)

Çizelge F.3 – 2014-2022 yılları arasında verilen iade/iptal kararlarının sektörel dağılımı
( Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 01/01/2023)
Maden Enerji Sanayi Tarım-Gıda Atık-Kimya Ulaşım-Kıyı Turizm-Konut TOPLAM

• – 1 – 1 – – 2
  F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri
  Çevre İzin Ve Lisans Yönetmeliği kapsamında 2022 yılında Bakanlık merkez ve İl Müdürlüğümüze
  yapılan başvurulardan 15 tanesine Geçici Faaliyet Belgesi ve 16 tanesine Çevre İzin ve Lisans Belgesi
  verilmiştir.
  İlimizde 2022 Yılında Bakanlık merkez ve ÇŞİDİM tarafından verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre
  İzni/ Çevre İzni ve Lisansı Belgesi Sayıları Çizelge F.3’de verilmiştir.
  Çizelge F.4 – İlimizde 2022 Yılında Bakanlık merkez ve ÇŞİDİM tarafından verilen Geçici Faaliyet Belgesi
  ve Çevre İzni/ Çevre izni ve Lisansı Belgesi Sayıları (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
  Maden Enerji Sanayi Tarım-Gıda Atık-Kimya Ulaşım-Kıyı Turizm-Konut TOPLAM
  57 58 222 109 60 4 47 557
  EK-1 EK-2 TOPLAM
  Geçici Faaliyet Belgesi 1 14 15
  Çevre İzin/Çevre İzin ve Lisans Belgesi – 16 16
  Çevre İzni Muafiyet Sayısı — 27 27
  TOPLAM 1 57 58
  81

Grafik F.2 – İlimizde 2022 yılında verilen Çevre İzin/ Çevre İzin ve Lisans Belgelerinin konularına göre
dağılımı (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
F.3. Sonuç ve Değerlendirme
İl Müdürlüğümüz tarafından da 2022 yılında toplam 13 adet Proje Tanıtım Dosyası (PTD) tamamlanarak
ÇED Gerekli Değildir Kararı verilmiştir.
Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik kapsamında 2022
yılında Bakanlık merkez ve İl Müdürlüğümüze yapılan başvurulardan 915tanesine Geçici Faaliyet
Belgesi, 16 tanesine Çevre İzni ve Lisansı Belgesi ve 27 tanesine Çevre İzni Muafiyeti verilmiştir.
Kaynaklar
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü Envanter Verileri https://ecbs.cevre.gov.tr 2023
0
2
4
6
8
10
12
14
Atıksu Deşarjı
Hava Emisyonu
3
14
82
G. ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI
G.1. Çevre Denetimleri
Bu rapor kapsamında denetim faaliyetleri değerlendirilirken, gerçekleştirilen denetimler planlı (rutin)
ve ani (plansız-rutin olmayan) denetimler olarak ikiye ayrılmıştır. Planlı denetimler, bir ya da çok yıllık
bir program çerçevesinde il müdürlüğümüz tarafından haberli veya habersiz olarak gerçekleştirilen
denetimlerdir. Plansız denetimler ise;
a) izin yenileme prosedürünün bir parçası olarak,
b) yeni izin alma prosedürünün bir parçası olarak,
c) kaza ve olaylar sonrasında (yangın ve aniden ortaya çıkan kirlilikler gibi),
d) mevzuata uygunsuzluğun fark edildiği durumlarda,
e) Bakanlık ya da ÇŞİDİM tarafından gerek görülen durumlarda,
f) ihbar veya şikâyet sonrasında ani olarak gerçekleşen ve herhangi bir programa bağlı
kalınmaksızın ÇŞİDİM tarafından yapılan denetimlerdir.
İldeki bilgiler kapsamında Çizelge G.1, Grafik G.1, Grafik G.2 oluşturulmuştur.
Çizelge G.1 -İlimizde 2022 Yılında ÇŞİDİM tarafından gerçekleştirilen denetimlerin sayısı
(E-denetim Uygulaması, 2023)
Denetimler Toplam
Planlı denetimler 14
Plansız (ani+şikayet) denetimler 257
Genel toplam 271

Grafik G.1 – İlimizde ÇŞİDİM tarafından 2022 Yılında gerçekleştirilen Planlı ve ani denetimlerinin
dağılımı (E-denetim, 2023)
Planlı Denetimler;
5%
Plansız
(ani+şikayet)
Denetimler; 95%
83
G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi
İl Müdürlüğümüze genel olarak gürültü, hava, koku ve gürültü konularında şikayet gelmektedir. İlimizde
2021 Yılında ÇŞİDİM’e gelen tüm şikâyetler ve bunların değerlendirilme durumları incelendiğinde
İl Müdürlüğümüze en fazla Gürültü konusunda şikayet intikal etmiştir. İldeki bilgiler kapsamında
Çizelge G.2, Grafik G.3 oluşturulmuştur.
Çizelge G.2 – İlimizde 2022 Yılında ÇŞİDİM’ne gelen tüm şikâyetler ve bunların değerlendirilme
durumları (E-denetim,2023)

Grafik G.2 – İlimizde 2022 Yılında ÇŞİDİM Gelen Şikâyetlerin Konulara Göre Dağılımı
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
Hava
10%
Su
3% Atık
3%
Koku
13%
Gürültü
71%
Diğer
0%
Hava Su Atık Koku Gürültü Diğer
Şikayetler Hava Su Toprak Atık Koku Gürültü ÇED Diğer TOPLAM
Şikâyet sayısı 6 2 – 2 8 44 – – 62
Denetimle sonuçlanan
şikâyet sayısı 6 2 – 2 8 44 – – 62
Şikâyetlerin denetimle
sonuçlanması (%) 100 100 – 100 100 100 – – 100
84
G.3. İdari Yaptırımlar
İlimizde 2022 yılında İl Müdürlüğümüz tarafından uygulanan ceza miktarları ve sayısı
incelendiğinde 5 farklı konuda (Atık, ÇED, Anız Yangını, Egzoz, Gürültü) ceza uygulanmış olup ceza
miktarları ve sayıları ile ilgili veriler Çizelge G.3, ve Grafik G.4 oluşturulmuştur.
Çizelge G.3-İlimizde 2022 Yılında ÇŞİDİM tarafından Uygulanan Ceza Miktarları ve Sayısı
(Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, 2023)
Grafik G.3 – İlimizde 2022 Yılında ÇŞİDİM tarafından Uygulanan İdari Para cezalarının konulara göre
dağılımı (E-denetim, 2023)
Atık
1,23%
ÇED
45,17%
Anız Yangını
25,75%
Egzoz
3,17%
Gürültü
24,68%
Atık ÇED Anız Yangını Egzoz Gürültü
Atık ÇED Anız Yangını Egzoz Gürültü TOPLAM
Ceza Miktarı
(TL)
5.448,00 200.483,00 114.310,10 14.075,00 109.556,00 443.872,10
Uygulanan
Ceza Sayısı 2 2 16 5 3 28
85
Grafik G.4 – İlimizde 2022 yılında ÇŞİDİM tarafından uygulanan idari para cezaları sayısının konulara göre
dağılımı (e-denetim yazılımı, 2023)
G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları
İlimizde 2022 yılına ait denetimlerde faaliyeti durdurma/kapatma kararı bulunmamaktadır.
G.5. Sonuç ve Değerlendirme
İl Müdürlüğümüz tarafından 2022 yılında 14 adet Planlı, 257 adet Ani (plansız) ve Şikâyet olmak
üzere toplamda 271 denetim gerçekleştirilmiştir.
İlimizde genelinde; Birleşik (9), Hava (12), Gürültü (45), Atık (21), Koku (10), ÇED (46), Anız
Yangını (18), İzin/Lisans Uygunluk (69), Su (2), Diğer (24), Danışman firma (3), Sıfır Atık/Poşet
(6) ve Egzoz (6) olmak üzere toplamda 271 denetim gerçekleştirilmiştir.
İlimizde ağırlıklı olarak Hava, Atık, Koku, Gürültü, ÇED, Diğer, Sıfır Atık/Poşet konularında İl
Müdürlüğümüze şikâyetler intikal etmektedir. İl bazında 2022 yılı içerisinde İl Müdürlüğümüze
eğlence yerleri, sanayi, şantiye, işyerlerinin soğutucuları, jeneratör ve benzeri gürültü ile ilgili şikayetler
intikal etmiştir. İl Müdürlüğümüze intikal eden şikayetler ile ilgili olarak ilgili mevzuatlar
kapsamında gerekli önlemlerin alınması amacıyla plansız (ani) denetimler yapılmıştır. Ayrıca kış
aylarında konut ve işyerlerinin ısıtılmasında yakıt olarak kömür odun, kalorifer yakıtı ve az
miktarda motorin kullanılmaktadır. Kullanılması uygun olmayan ve gerekli izinleri alınmamış
her türlü yakıtın kullanımı ve satışının önlenmesi amacıyla ani (plansız) denetimler yapılmıştır.
2022 yılında İl Müdürlüğümüz tarafından uygulanan ceza miktarları ve sayısı incelendiğinde 5
farklı konuda, Atık, ÇED, Anız Yangını, Egzoz, Gürültü olmak üzere 28 cezai işlem uygulanmış olup
443.872,10 TL idari yaptırım kararı uygulanmıştır.
Kaynaklar
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü Envanter Bilgileri (2023)
Atık
7%
ÇED
7%
Anız Yangını
57%
Egzoz
18%
Gürültü
11%
Atık ÇED Anız Yangını Egzoz Gürültü
86
H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ
5 Haziran 1972’de İsveç’in Stockholm şehrinde düzenlenen Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi
Konferansı sonrasında her yıl 5 Haziran günü tüm dünyada Dünya Çevre Günü olarak
kutlanmaktadır. Dünya Çevre Günü, tüm dünyada çevre konusunda bilinçlenmenin arttırılması,
karar vericilerin dikkatini çekmek ve çevre koruma faaliyetlerinin geliştirilmesi amacı ile
kutlanmaktadır. Bu kapsamda etkinlikler ile insanlara çevre problemleri konusunda bilgiler
verilmekte, sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma konusunda dikkat çekilmekte, insanların
bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalara 5 Haziran Dünya Çevre Günü ve Haftasında yer
verilmektedir.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olarak 5 Haziran Dünya Çevre Günü ile birlikte İl
Müdürlüğümüz personelleri tarafından çeşitli okullarda eğitimler düzenlenmiş olup Batman
Atatürk Parkında Çevre Standı kurularak vatandaşların çevre konusunda bilinçlenmesinin
sağlanması ve çevre sorunlarının çözümünde daha fazla sorumluluk almalarının sağlamasına yönelik
bilgiler verilmiş, Bitkisel atık yağ, atık piller vs. atıklar ile ilgili el broşürleri dağıtılmış ve halk
bilgilendirilmiştir.
Kaynak
Batman Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü